Këto histori të dhimbshme që ne sjellim, janë vetëm disa prej qindra, e ndoshta mijëra të tilla në mbarë vendin.
Këta fatkeqë, do të duhej të ishin sistemuar në shtëpitë e të moshuarve për të marrë shërbim shëndetësor, social, e për të jetuar me dinjitet. Por kjo është e pamundur për shkak të mënyrës se si funksionojnë politikat sociale në vendin tonë.
Nëse shqyrtojmë të dhënat e marra nga Shërbimi Social Shtetëror, ato tingëllojnë ironike. Rezulton se nuk janë ezauruar kapacitetet në azilet shtetërore. Por, në realitet, në çdo skaj të vendit shohim persona në nevojë në kushte të mjerueshme të cilët mund të ishin në këto institucione. Në fakt, janë barrierat e vendosura me apo pa dashje që e bëjnë të pamundur që një i moshuar të jetë në shtëpitë strehuese.
Këto kushte, janë parashikuar në mënyrë të detajuar në VKM nr. 518, datë 04.09.2018 për procedurat dhe kriteret e pranimit. Në të njëjtën linjë, komisionet vendore të bashkive përbëjnë filtrat e dytë pengues, pa harruar kriteret e ngurta të Shërbimit Social. Kritere që shpesh nuk i gjejmë as në VKM-në e cituar më lart.
Këto institucione kërkojnë vërtetim nga kadastra për pronat që ka në zotërim i moshuari. Nëse zotërojnë një pasuri, nuk pranohen në shtëpinë e të moshuarve. Nëse i moshuari ka një llogari bankare në të cilën mund të mbajë të kursyera një vlerë të vogël parash, i hiqet e drejta për t’u pranuar si rezident në azil. Por, këto kritere bien në kundërshtim me përcaktimet e VKM-së numër 518 dhe duket sikur kanë qëllime penguese.
VKM: Pronësia e një ngastre të vogël toke bujqësore, ndoshta jo pjellore, të përfituar nga ligji nr. 7501 dhe pronësia apo posedimi i një ndërtese banimi të thjeshtë, nuk mund të jenë shkaqe apo barriera për mos pranim dhe të mos marrjen e shërbimeve e përkujdesjes shoqërore në azile.
Pra, edhe pse të zhytur në mjerim, qepja e kritereve nga institucionet i pengon pensionistët Pali Shyte dhe Fiqirete Biti të strehohen në azilet publike.
E njëjta gjë ndodh edhe me 86-vjeçaren Hurma Leba. Ajo jeton e vetme pasi fëmijët e saj kanë emigruar. Ajo mbahet me mjaft vështirësi me pensionin e saj, por gjendja fizike po i përkeqësohet dita-ditës.
‘Vetëm nuk dal dot, do të mbahem për një njeri se bie, vetë nuk jam në gjendje. Pensioni më mban mua, kush më mban, mua nuk më mban shteti, shteti ka pru një herë ushqime dhe ja ku janë se s’mund ti ziej nga duart, shiko si i kam duart, edhe koka, tani po më merr sytë, nuk ju shoh fare, vetëm hije. Asnjë gjë nuk bëj, nuk gatuaj, nuk jam në gjendje, nuk shoh, më bjen kjo mensa’, u shpreh Hurma Leba, pensioniste.
86-vjeçarja ka nevojë për dikë që ta ndihmojë për shkak të pamundësisë shëndetësore. Nëse kriteret për tu strehuar në azile e pengojnë, një zgjidhje e dytë ekziston. Ajo mund të ishte pjesë e personave që marrin shërbimin në banesë, një ndër format me të cilat shërbimi social iu vjen në ndihmë të moshuarve.
‘Një njeri duhet ta ketë. Unë shtetit i kam punuar me 16 orë punë, edhe me 24 orë punë kam punuar me faqe të bardhë. S’ka ndonjë gjë, plakave do ju bjerë një sëmundje, t’i marrë kolera me vete, me bëtë për të qeshur,’ u shpreh pensionistja, Hurma Leba.
Kontrolli i Lartë i Shtetit zbulon një të dhënë alarmante: 45% e personave që janë në azile vuajnë nga probleme të shëndetit mendor. Situata përkeqësohet nëse kemi parasysh se mungon stafi i kualifikuar për t’u kujdesur për ta.
Në vendin tonë nuk ka qendra të mirëfillta për shëndetin mendor të të moshuarve. Mjekët mungojnë. Medikamentet sigurohen nga Fondi, por në farmacinë e azilit nuk ndodhen barnat për rastet emergjente.
Një tjetër paradoks është fatura që paguan çdo i moshuar për të qëndruar në një azil shtetëror. Ata paguajnë 40% të pensionit. Tarifa është e sheshtë, pra peng i përqindjes fikse, pavarësisht se sa është vlera e pensionit që marrin. Shërbimi është i njëjtë, por pagesa është e ndryshme. Ky fakt e bën këtë një tarifë diskriminuese. Nëse verifikojmë dokumentet, shohim se është e jashtëligjshme.
Tarifa prej 40% ishte e parashikuar në përcaktimet e VKM-së nr. 114, të vitit 2007. Por ky akt nënligjor nuk ka më fuqi juridike, pasi është shfuqizuar nga VKM nr. 518 e vitit 2018. Kjo e fundit ka të përcaktuar vetëm tarifën e shpenzimeve personale që përfitojnë të moshuarit që nuk kanë të ardhura. Pra, nuk parashikon tarifën që do të paguhet për shërbimin afatgjatë në qendrat rezidenciale për të moshuarit. Si pasojë e këtij boshllëku ligjor, kjo tarifë është paguar dhe vazhdon të paguhet në masën e përcaktuar në VKM-në e vitit 2007, e cila nuk ka asnjë efekt juridik.
Për çdo të moshuar që jeton në azil, kuota ditore e ushqimit është përcaktuar 360 lekë. Pagesat e të pamundurve duket se nuk janë përkthyer në kushte më të mira.
Dublim KLSH: “Tualetet nuk ishin brenda dhomave, por në fund të korridoreve të përbashkëta. Ky fakt përbën një kërcënim real për të moshuarit që ngrihen gjatë natës, pasi rrezikojnë të rrëzohen dhe të pësojnë fraktura. Njëkohësisht, edhe dushet e vendosura në IR nuk ishin të përshtatura me nevojat e të moshuarve. Në këto rezidenca jetojnë edhe të moshuar me nevoja specifike fizike: paraplegjikë, tetraplegjikë.”/Inside Story
