Me siguri keni dëgjuar për katër fazat e kancerit, por ekziston një fazë tjetër edhe më e hershme, që ekspertët thonë se mund të bëjë një ndryshim të madh në trajtimin e sëmundjes.
Ndërsa shumica prej nesh kanë dëgjuar për kancerin e fazës I, II dhe III – dhe veçanërisht fazën më të rëndë IV – shumë njerëz nuk e dinë se ekziston edhe një fazë më e hershme e kancerit e njohur si faza 0.
Deri vonë, kjo përfshinte edhe Tina Knowles, nënën e këngëtares Beyonce, e cila zbuloi një diagnozë të kancerit të gjirit në kujtimet e saj. Në një intervistë rreth rëndësisë së kryerjes së kontrolleve të hershme dhe shpesh për kancerin, ajo tha: “Nuk e dija që ekzistonte një fazë 0. Mund ta kisha kapur këtë në fazën 0 nëse nuk do të kisha humbur mamografinë.”
Nuk është çudi që Knowles nuk dinte për fazën 0, pasi nuk diagnostikohet aq shpesh sa fazat e tjera të kancerit. Gjithashtu, nuk është i dallueshëm për shumë lloje kanceri dhe shpesh ka një emër tjetër.
Ja çfarë është kanceri në fazën 0, çfarë e dallon atë nga fazat e tjera të kancerit dhe pse kontrollet e rregullta për kancerin janë ndoshta e vetmja mënyrë për ta kapur atë.
Sa faza ka kanceri?
Zakonisht mendohet se ekzistojnë katër faza kryesore të kancerit. Edhe pse ndonjëherë përcaktimi i këtyre fazave mund të jetë më kompleks , ato më së shpeshti përcaktohen nga sistemi i stadifikimit TNM (Tumori, Nyjet dhe Metastaza) – një metodë diagnostikuese që onkologët ndjekin për të identifikuar madhësinë dhe vendndodhjen e një tumori dhe sa larg janë përhapur qelizat kancerogjene në të gjithë trupin.
Stadi I i shumicës së llojeve të kancerit do të thotë që është identifikuar një rritje malinje (kanceroze) e qelizave (e njohur si tumor), por është ende e vogël dhe e kufizuar në organin nga ku ka origjinën.
Kjo fazë do të thotë gjithashtu se, ndërsa këto qeliza janë invazive brenda atij organi, ato nuk janë përhapur në asnjë nyje limfatike, shpjegon Hatem Soliman, një onkolog i gjirit në Qendrën e Kancerit Moffitt në Tampa, Florida. Kjo është e rëndësishme sepse nyjet limfatike gjenden në më shumë se 800 konvergjenca të enëve kryesore të gjakut në të gjithë trupin – kanceri i identifikuar në cilëndo prej tyre do të thotë se është dashur të përhapet nga vendndodhja e tij për të arritur atje.
Kanceri në fazën II do të thotë që tumori primar është mjaftueshëm i madh për të përmbushur kriteret e madhësisë që ndryshojnë në varësi të llojit të kancerit. Zakonisht do të thotë gjithashtu që qelizat kancerogjene janë zbuluar në nyjet limfatike aty pranë.
( Trupat tanë janë unikë. Edhe kanceret tona janë unikë .)
Kanceri i fazës III është më i avancuar sepse do të thotë që tumori primar është rritur përtej kritereve të madhësisë së fazës II dhe se qelizat kancerogjene po përhapen në më shumë nyje limfatike.
Kanceri i fazës IV shpesh quhet kancer metastatik dhe do të thotë që tumori është rritur edhe më tej dhe se kanceri është përhapur në shumë nyje limfatike dhe pjesë të tjera të trupit – shpesh duke përfshirë edhe organet jetësore pushtuese, shpjegon Elena Ratner, një mjeke dhe onkologe gjinekologjike në Qendrën e Kancerit Yale në Connecticut. Kjo përhapje e bën shumë më të vështirë përmbajtjen ose zhdukjen e sëmundjes.
Si ndryshon kanceri i fazës 0?
Kanceri i fazës 0 është i ndryshëm nga këto faza të tjera sepse do të thotë që qelizat anormale janë identifikuar diku në trup, por ato qeliza mund të mos jenë ende kanceroze. Dhe, ndryshe nga qelizat kancerogjene në fazën I, ato nuk po pushtojnë as indin përreth organit nga ku kanë origjinën.
Këto qeliza anormale janë zakonisht shumë të vogla për të formuar një tumor, kështu që ato në përgjithësi nuk mund të dallohen në skanimet e organeve të brendshme si me ultratinguj ose me rezonancë magnetike. Megjithatë, ato mund të zbulohen në indet e jashtme dhe shpesh identifikohen në indet e gjirit, falë mamografive rutinë.
Kanceri i fazës 0 nganjëherë quhet edhe karcinoma in situ sepse “in situ” në latinisht do të thotë “në vend”. Ndonjëherë i bashkëngjitet edhe një parashtesë për të treguar se ku ndodhen qelizat – siç është adenokarcinoma in situ , e cila i referohet gjëndrave qelizore të prekura në qafën e mitrës, mushkëri ose traktin gastrointestinal.
Çfarë është kanceri i gjirit në fazën 0, ose DCIS?
Kur zbulohet në indin e gjirit, kanceri i fazës 0 diagnostikohet si karcinoma duktale in situ, ose DCIS, ku “duktal” i referohet kanaleve të qumështit në gji.
( Çfarë janë gjinjtë e dendur? Si e ndërlikon kjo gjendje e zakonshme zbulimin e kancerit .)
DCIS “bëhet kancer në fazën I, II, III ose IV vetëm kur shpërthen nëpër kanalet e qumështit dhe fillon të përhapet”, thotë Mehra Golshan, zëvendësdrejtoreshë mjekësore për shërbimet kirurgjikale në Qendrën e Kancerit Yale dhe Spitalin e Kancerit Smilow në Connecticut.
Megjithatë, kjo nuk ndodh gjithmonë. “Jo të gjitha kanceret e gjirit në fazën 0 bëhen invazive”, thotë ajo, “por me kalimin e kohës, disa bëhen.”
Pse është e rëndësishme diagnostikimi i hershëm i kancerit
Meqenëse kanceri i fazës 0 mund të evoluojë në mënyrë të papritur – ndonjëherë muaj ose edhe vite pasi qelizat anormale zbulohen për herë të parë – pacientët “duhet të ndiqen nga afër për të përcaktuar që kjo zonë nuk zhvillohet në kancer”, thotë Syma Iqbal, një mjeke dhe onkologe gastrointestinale në Qendrën Gjithëpërfshirëse të Kancerit USC Norris në Los Angeles.
Ndonjëherë mjekët dhe pacientët vendosin të mos presin për të parë, thotë ajo, dhe zgjedhin të shënjestrojnë qelizat anormale me rrezatim të lokalizuar ose ndërhyrje kirurgjikale.
Ndërsa trajtimet parandaluese si këto nuk janë ideale, ato preferohen shumë më tepër sesa kanceri që nuk zbulohet derisa të jetë përhapur dhe po shkakton kaos në organe dhe sisteme të shumta në të gjithë trupin, duke kërkuar trajtime më invazive si kimioterapia.
Kjo është arsyeja pse Shoqata Amerikane e Kancerit rekomandon që gratë të bëjnë kontrolle për kancerin e qafës së mitrës duke filluar në moshën 25 vjeç dhe për kancerin e gjirit duke filluar midis moshës 40 dhe 45 vjeç. Organizata gjithashtu sugjeron kontrolle për kancerin kolorektal për të gjithë duke filluar në moshën 45 vjeç; që disa burra të bëjnë kontrolle për kancerin e prostatës në moshën 45 vjeç; dhe që njerëzit që pinë duhan ose ata me histori familjare të kancerit të marrin në konsideratë kontrollin edhe më shpejt.
Kur kapet dhe trajtohet për shkak të shqyrtimit të hershëm, “kanceri i gjirit në fazën 0 ka një shkallë mbijetese që i afrohet 99 përqind”, thotë Golshan.
Ratner pajtohet. “Si mjekët ashtu edhe pacientët janë shumë me fat nëse kanceri kapet në fazën 0 pasi është shumë më e lehtë për t’u kuruar”, thotë ajo. “Është faza më e favorshme e kancerit deri më tani dhe ka prognozën më të mirë.”/www.nationalgeographic.com
