Sipas disa studimeve 1 ndër 100 foshnje lindin me probleme në zemër, ndonëse ky numër tek ne duket se është ulur si pasojë e rënies të lindjeve vjetore apo faktorëve të tjerë. Ajo për të cilën të gjithë kemi dëgjuar, defekti septal ventricular ose e thënë ndryshe në gjuhë popullore “vrima në zemër”, është një ndër defektet më të shpeshta , rreth 25% e sëmundjeve që haset sot tek fëmijët. Lidhur me këto kemi intervistuar mjekun kardio-pediatër Dr. Arben Baboci i cili shpjegon arsyet pse këto anomali ndodhin dhe si trajtohen sipas rasteve.

Doktor, cilat janë ato sëmundje apo anomalitë më të shpeshta që hasni tek fëmijët ?

Mozaiku i sëmundjeve të lindura të zemrës është shumë i madh, i pafundëm. Janë variacione anatomike që gjithmonë dalin edhe gjëra të reja që nuk janë përshkruar me parë. Në shifrat absolute defekti më i shpeshtë i lindur i zemrës është defekti septal ventricular ose ndryshe me gjuhën e popullit, ‘vrima në zemër’ në pjesën e poshtme të muskujve të zemrës, pastaj janë edhe ato që ndodhen në pjesën e sipërme të zemrës dhe anomali të tjera që futen te pjesa e thjeshtë jo te ajo e ndërlikuar e patologjive.  E para, dhe më e shpeshta, janë defektet e septumit apo komunikimet nëpërmjet dhomave të zemrës dhe enëve të mëdha të gjakut. Kjo është më e shpeshta. Një tjetër formë paraqitje janë pengesat që i krijojnë gjakut në lëvizjen e tij për të hyrë në zemër, brenda zemrës dhe kur del nga zemra që mund të ketë valvula të ngushtuara, trashje të muskulit brenda zemrës, ngushtim të enëve që hyjnë apo dalin nga zemra qoftë të valvulës apo dimensioneve të enës që e pengojnë atë të lëvizë. Mund të jenë vetë valvulat e lindura keq deri në ekstrem që është atrezia që nuk ka valvula fare, patologji kjo e rrallë dhe shumë e rëndë. Pastaj ka edhe lidhje anormale të enëve të gjakut që hyjnë apo dalin në zemër. Në vend që aorta të dalë nga ana e majtë del nga ventrikuli i djathtë dhe në të kundërt. Pra, janë patologji të rënda që duhen korigjuar shpejt, pastaj janë edhe kombinimet. Shpesh kombinohen me njëra tjetrën dhe krijojnë atë mozaikun e madh të keqformimeve të lindura.

Si zbulohen, a shfaqin simptoma? 

Një pjesë e tyre nuk paraqesin simptoma. Sigurisht varen edhe nga dimensionet e një defekti apo një kanali. Mund të ketë ose jo simptoma.  Një pjesë e tyre nuk shfaqin simptoma dhe zbulohen rastësisht gjatë muajve të parë, vitit të parë të jetës ose edhe më tutje. Zbulohen rastësisht nga një ekzaminim rutinë që mund të bëhet për mushkëritë, nga një radiografi që tregon një zmadhim të hijes së zemrës apo një zhurmë që dëgjon pediatri në zemër dhe dyshon për një sëmundje të tillë. Po ashtu ka edhe raste kur këta fëmijë kanë shpesh infeksione bronco-pulmonare si brokopneumoni, i kanë të shpeshta këto. Kjo tërheq vëmendjen e pediatrit që mund të jetë e lidhur me ndonjë sëmundje të zemrës. Ndërkohë, sëmundje të tjera që janë më të rënda sigurisht që shfaqin simptoma, të rëndësishme madje si: cianoza (nxirja e buzëve, thonjve, mollëzave). Mund të jetë një gjendje e lodhur e fëmijës, frymëmarrje e shpeshtuar, vërehet që nuk fitojnë peshë dhe një sërë shenjash të tjera që bien menjëherë në sy. Mund të jetë edhe një zhurmë e ashpër të cilën e dëgjon vetë prindi qoftë kur ka fëmijën pranë të përqafuar.

Pse shfaqen këto probleme? A kanë të bëjnë faktorët gjenetikë?

Patjetër që kanë të bëjnë. Në përgjithësi në pjesën dërrmuese të rasteve shkaku konsiderohet multifaktorial hereditar që do të thotë se kemi një predispozicion gjenetik familjar për të bërë të tilla zhvillime jo normale ku formohet fëmija në tre mujorin e parë të shtatzënisë, pra është një predispozicion familjar por nuk mjafton vetëm kjo. Duhet të jetë edhe ekspozimi ndaj një faktori ambiental që ne e quajmë të dëmshëm. Duke vepruar tek fetusi, embrioni gjatë tremujorit të parë të shtatzënisë dhe jep këtë dëmtim. Kur themi shkak multifaktorial hereditar krijohet ideja sikur këto sëmundje janë të trashëgueshme dhe tremben nëse lind një fëmijë me probleme dhe tjetri mund të lindë po ashtu. Trashëgimia ka të bëjë me predispozicionin gjenetik por jo me sëmundjen vetë që do ta transmetojë.

-I gjithë kujdesi duhet të jetë në mosekspozimin ndaj faktorëve ambientalë që japin të tilla dëmtime. Këta faktorë ambiental mund të jenë sëmundjet infektive që mund të kalojë nëna gjatë 3-mujorit të parë të shtatzënisë si rubeola, hepatitis viral, toksoplazmoza gondi apo koksaki apo një sërë virusesh të cilat kur ekspozohet nëna gjatë tremujorit të parë të shtatzanisë mund të influencojë në zhvillimin e fetusit.

-Janë sëmundjet metabolike, sëmundjet e organizmit nga e cila vuan ajo nëna e ardhshme. Përshembull, është diabeti melitus i cili po të jetë i çekuilibruar në këtë periudhë mund të japë probleme dhe sëmundje të tjera metabolike siç janë sëmundjet e kolagjenit.

-Një faktor tjetër veç infeksioneve dhe sëmundjeve metabolike janë medikamentet. Sigurisht nuk janë të gjithë medikamentet, çdo medikament ka një fletë përshkrimi ku theksohet kur nuk duhet përdorur gjatë shtatzanisë dhe këtë të gjithë mjekët duhet ta kenë nën kujdes. Një pjesë e këtyre medikamenteve janë antidepresivë, antikompulsivë që janë edhe medikamentë të cilët në kohën tonë po përdoren shpesh madje dhe pa rekomandim nga mjeku gjë që është shumë e gabuar.

-Alkooli është një faktor tjetër jashtëzakonisht i dëmshëm për një nënë të ardhshme e cila konsumon alkool rregullisht në tremujorin e parë të shtatzanisë. Këtu kemi dhe sindromin alkoolik të fetusit të cilat nëse vihen re dhe në foto kanë një dëmtim shumë të rëndë

-Ekspozimi ndaj rrezeve X për ato femra të cilat punojnë në ambiente me rrezatim.

-Shtatzënia e parë në moshë relativisht të madhe është një tjetër faktor, flasim për ato femra që lindin 40 vjeç e sipër. Statistikisht është vërtetuar që ka më shumë probabilitet që të ketë keqformime të lindura në një moshë të madhe kur lind për herë të parë. Këto mund të përmendja për pjesën e faktorëvë të jashtëm që mund të ndikojnë te fetusi.

-Kemi dhe sindromat gjenetike si sindroma Doën, Nonan, Marfan, Ëilliams etj., kur në të tilla raste fëmija veç sindromës mund të lindë dhe me një sëmundje të zemrës.

Në momentin që një fëmijë me probleme shfaq simptomat që edhe ju i sqaruat, çfarë ekzaminimesh kryhen më pas për të diagnostikuar problemin që ka fëmija?

Çdo pediatër që dyshon për një sëmundje të lindur të zemrës e adreson mënjëherë këtë fëmijë te kardio pediatri, ai që merret me kardiologjinë e fëmijevë. Ai i bën ekzaminimet bazë që janë elektrokardiograma dhe ekokardiografia të cilat në shumicën e rasteve janë ekzaminime të mjaftueshme për të dhënë një diagnozë të saktë por edhe për ta drejtuar në operacion fëmijën. Janë shumë të sakta si ekzaminime.

A janë shtuar ndër vite këto probleme?

Nuk do të thoja që janë shtuar, përkundrazi janë pakësuar për shkak të rënies së numrit të lindjeve vjetore në vite. Sigurisht sot kemi rreth 27-28 mijë lindje në vit, në fund të viteve 80 kanë qenë mbi 80 mijë dhe ndër vite ka rënë. Shkak është fillimisht emigracioni i të rinjve, popullsitë fertile që do të riprodhohen. Një arsye tjetër është planifikimi familjar i cili dikur nuk ekzistonte ndërsa sot e ka reduktuar numrin e lindjeve. Tjetra është edhe lindja e parë në moshë relativisht të madhe.

Si trajtohen?

Ka disa prej këtyre keqformimeve që mund të trajtohen me katatelizimit të zemrës në hemodinamikë, mund të bëhen zgjerime valvulash që janë të ngushtuara ose të mbyllura fare mund të bëhen zgjerime enësh gjaku   duke vendosur edhe stente. Ka gjëra që mund të mbyllen me disa pajisje që quhen amplacer devicer në formë çadër apo spirale të cilat shërbejnë për të mbyllur një vrimë apo një kanal. Shumica dërmuese e rasteve trajtohen me kirurgji  e cila në përmasën më të madhe të sëmundjeve të lindura të zemrës   duhet kryer brenda vitit të parë të jetës. Shpesh ka raste kur duhen kryer brenda javës së parë apo ditës së parë të lindjes  por në përgjithësi brenda vitit të parë të jetës përfshihen shumica e sëmundjeve të lindura të zemrës. Pak janë ato që mund të presësh derisa fëmija të arrijë  në një moshë 2-3 vjeç,  pra duhen operuar foshnjë për shumë arsye. E para sepse ka prej tyre që nuk mbijetojnë por edhe ato që mund të mbijetojnë nuk duhen lënë të zgjatet në kohë qëndrimi I këtij keqformimi për arsye se japin dëmtime jo vetëm në zemër por edhe ne mushkri, gjithë organizmin deri në sistemin nervor. Dëmtime këto të cilat nuk rikuperohen plotësisht pasi kemi trajtuar sëmundjen por ngelen dëme për gjithë jetën.

Meqenëse dhe ju e përmendët, po fëmijët që lindin me” vrimë në zemër” e thënë në gjuhë popullore, a ka një shkak përse krijohet ? Çfarë është konkretisht?

Anatomikisht është një mungesë indi, pra mungon një pjesë e indit. Zemra ndahet në anën e djathtë dhe atë të majtë. Këtë e ndan septumi. Normalisht dhomat e zemrës dhe enët e mëdha të gjakut nuk duhet të komunikojnë me njëra tjetrën, duhet të komunikojnë brenda të majtës dhe brenda të djathtës, kur ndodh një keqformim I tillë sigurisht  gjaku do shkojë nga pjesa ku ka presion më të lartë në atë që ka presion më të ulët dhe krijohet një kalim anormal gjaku që shumicën e rasteve është nga e majta në të djathtë e cila veçse mbingarkon shumë zemrën, mbingarkon edhe mushkritë duke dhënë dëmtime shumë të rënda në mushkri brenda vitit të parë të jetës që mund ta bëjnë edhe të paoperueshëm fëmijën  ose atë që ne e quajmë hipertensioni pulmonar. Këto defekte apo “vrimat “ siç i quan populli mund të jenë ose në septumin atrial që ndan dy veshoret ose në septumin ventricular që ndan dy barkushet e zemrës i cili është edhe më i shpeshtë  ku zë gati 25% e sëmundjeve të lindura të zemrës. Mund të jenë edhe komunikimet mes aortës dhe arteries pulmonare që mund të bëjë të njëjtin efekt. Këto janë të famshmet “vrima në zemër”.

A është gjithmonë e nevojshme ndërhyrja kirurgjikale ?

Për pjesën e sipërme të zemrës kur janë defekte qëndrore dhe jo të mëdhaja mund të mbyllen edhe me katatelizim. Po ashtu edhe kanalet që lidhin aortën me arterien pulmonare. Ky defekt mund të mbyllet me katatelizim me një spirale ndërsa në pjesën e poshtme të zemrës në vetrikujt , rrallë përdoret kjo gjë kur janë defekte të tipit muskular nga anatomia dhe në shumicën e rasteve kërkohet kirurgji.

A është i nevojshëm një kontroll I vazhdueshëm edhe pas rikuperimit ?

Patjetër që duhen kontrolluar, si protokoll këta fëmijë i kontrollojmë një muaj pas operimit kur cdo gjë është në rregull se nëse ka një shqetësim ai do të vijë edhe më parë. Kontrollet janë një muaj pas operimit, 3 muaj pas operimit, 6 muaj dhe më pas çdo vit . Këto kontrolle rutinë bëhen për tu siguruar që çdo gjë ka ardhur në përmasat e veta dhe nuk ka mbetje të pakorigjuera të patologjive . Zakonisht nuk ka nevojë për mjekim medikamentoz por vetëm përkohësisht për ta ndihmuar në ato fazat e para sa të marri veten. Këto kontrolle sigurisht janë shumë të rëndësishme, këtu dua të theksoj faktin se kur këto ndërhyrje bëhën në kohën e duhur dhe me ekspertizë ashtu siç duhet produkti do të jetë një fëmijë që do të jetojë normalisht jo vetëm si jetëgjatësi por edhe si cilësi jete. Në shumë prej këtyre sëmundjeve të korigjuara fëmija mund të vazhdojë jetën e tij normalisht .

Sa ka përparuar mjekësia jonë për t’iu përgjigjur këtyre patologjive ?

Aktualisht në qendrën tonë kryhen pothuajse të gjitha ndërhyrjet mbi sëmundjet e lindura të zemrës në të gjitha moshat, qoftë në ditët e para të jetës. Kryhen me shumë sukses me rezultate shumë të mira. Gjëra për tu përmirësuar sigurisht që mund të ketë sepse e mira nuk ka fund për këdo që është pjesë e kësaj fushe por e para gjë që duhet është ekipi i dedikuar ndaj kësaj pune, një ekip i cili duhet të jetë gjithmonë në rinovim, njerëz të rinj në dispozicion që të atashohen në ekip për ta përmirësuar këtë gjë dhe të ndjekësh atë që vjen nga vendet më të zhvilluara. Teknologjia ajo që të lejon të kryesh të gjitha këto është prej kohësh dhe nuk ka pengesa për të ulur cilësinë e punës apo gamën e operacioneve që kryhen .

Subscribe kanalin tonë në Youtube për të mos humbur asnjë video të re