Të gjithë viruset, përfshirë SARS-CoV-2, virusin që shkakton COVID-19 evoluojnë me kalimin e kohës. Kur një virus riprodhohet ose bën kopje të vetvetes, ai ndonjëherë ndryshon pak, gjë që është normale për një virus. Këto ndryshime quhen “mutacione”. Një virus me një ose më shumë mutacione të reja quhet një “variant” i virusit origjinal.
Pse virusi zhvillon një variant të ri?
Kur një virus qarkullon gjerësisht në një popullatë dhe shkakton shumë infeksione, gjasat për mutacion të virusit rriten. Sa më shumë mundësi të ketë një virus për t’u përhapur, aq më shumë përsëritet dhe aq më shumë mundësi ka për të pësuar ndryshime.
Shumica e mutacioneve virale kanë pak ose aspak ndikim në aftësinë e virusit për të shkaktuar infeksione dhe sëmundje. Por në varësi të vendit ku ndodhen ndryshimet në materialin gjenetik të virusit, ato mund të ndikojnë në vetitë e një virusi, si transmetimi (për shembull, mund të përhapet pak) ose ashpërsia (për shembull, mund të shkaktojë sëmundje të rëndë).
Çfarë ndikimi kanë variantet e reja të virusit COVID-19 tek vaksinat?
Vaksinat për COVID-19 që janë aktualisht në zhvillim ose janë miratuar pritet të ofrojnë të paktën njëfarë mbrojtjeje kundër varianteve të reja të virusit, sepse këto vaksina nxisin një përgjigje të gjerë imune që përfshin një sërë antitrupash dhe qelizave. Prandaj, ndryshimet ose mutacionet në virus nuk duhet t’i bëjnë vaksinat plotësisht joefektive. Në rast se ndonjë nga këto vaksina rezulton të jetë më pak efektive kundër një ose më shumë varianteve, do të jetë e mundur të ndryshohet përbërja e vaksinave për t’u mbrojtur nga këto variante.
Të dhënat vazhdojnë të mblidhen dhe analizohen për variantet e reja të virusit COVID-19. OBSH po punon me studiues, zyrtarë shëndetësorë dhe shkencëtarë për të kuptuar se si këto variante ndikojnë në sjelljen e virusit, duke përfshirë ndikimin e tyre në efektivitetin e vaksinave, nëse ka.
Ndërsa po mësojmë më shumë, duhet të bëjmë gjithçka që është e mundur për të ndaluar përhapjen e virusit në mënyrë që të parandalojmë mutacionet që mund të zvogëlojnë efikasitetin e vaksinave ekzistuese. Përveç kësaj, prodhuesit dhe programet që përdorin vaksinat mund të duhet të përshtaten me zhvillimin e virusit COVID-19: për shembull, vaksinat mund të kenë nevojë të përfshijnë më shumë se një lloj kur janë në zhvillim, mund të kërkohen injeksione përforcuese dhe ndryshime të tjera të vaksinës. Studimet e ndikimit të vaksinave gjatë përdorimit të tyre janë gjithashtu thelbësore për të kuptuar ndikimin e tyre.
Çfarë po bën OBSH për të monitoruar dhe kuptuar ndikimin e varianteve të virusit në efikasitetin e vaksinave të COVID-19?
OBSH ka gjurmuar mutacionet dhe variantet që nga fillimi i shpërthimit të COVID-19. Rrjeti global i laboratorit SARS-CoV-2 përfshin një grup pune të dedikuar për Evolution Virus, i cili synon të zbulojë shpejt ndryshimet e reja dhe të vlerësojë ndikimin e tyre të mundshëm.
Grupet kërkimore kanë kryer sekuencën gjenomike të virusit COVID-19 dhe kanë ndarë këto sekuenca në bazat e të dhënave publike, duke përfshirë GISAID. Ky bashkëpunim global i lejon shkencëtarët të gjurmojnë më mirë se si po ndryshon virusi. OBSH rekomandon që të gjitha vendet të rrisin sekuencën e virusit COVID-19 aty ku është e mundur dhe të ndajnë të dhëna për të ndihmuar njëri-tjetrin të monitorojnë dhe t’i përgjigjen pandemisë në zhvillim.
OBSH ka krijuar gjithashtu Kuadër të Monitorimit dhe Vlerësimit të Rrezikut SARS-CoV-2 për të identifikuar, monitoruar dhe vlerësuar variantet shqetësuese. Ai do të përfshijë komponentë si mbikëqyrja, kërkimi mbi variantet shqetësuese dhe vlerësimi i ndikimit në diagnostifikim, terapeutikë dhe vaksinim. Korniza do të shërbejë si një udhëzues për prodhuesit dhe vendet për ndryshimet që mund të nevojiten për vaksinat kundër COVID-19.
Si mund të parandalojmë variantet e reja të virusit COVID-19 në të ardhmen?
Ndalimi i përhapjes mbetet kyç. Masat aktuale për të zvogwluar transmetimin duke përfshirë larjen e shpeshtë të duarve, mbajtjen e maskës, distancimin fizik, ajrosjen e mirë dhe shmangien e vendeve të mbushura me njerëz ose ambienteve të mbyllura vazhdojnë të punojnë kundër varianteve të reja duke zvogëluar sasinë e transmetimit viral dhe për rrjedhojë duke ulur mundësitë për virusin që të shumëfishohet.
Rritja e prodhimit të vaksinave dhe përhapja e vaksinave sa më shpejt dhe gjerësisht të jetë e mundur do të jenë gjithashtu mënyra kritike për të mbrojtur njerëzit përpara se të ekspozohen ndaj virusit dhe rrezikut të varianteve të reja. Përparësi duhet t’i jepet vaksinimit të grupeve me rrezik të lartë kudo për të maksimizuar mbrojtjen globale kundër varianteve të reja dhe për të minimizuar rrezikun e transmetimit. Për më tepër, sigurimi i aksesit të barabartë në vaksinat e COVID-19 është më kritik se kurrë për të trajtuar pandeminë në zhvillim. Ndërsa më shumë njerëz vaksinohen, ne presim që qarkullimi i virusit të ulet, gjë që më pas do të çojë në më pak mutacione.
Pse është e rëndësishme të vaksinoheni edhe nëse ka variante të reja të virusit?
Vaksinat janë mjeti kyc në betejën kundër COVID-19 dhe ka përfitime të qarta për shëndetin publik dhe shpëtimin e jetës. Ne nuk duhet ta shtyjmë vaksinimin për shkak të shqetësimeve tona për variantet e reja dhe duhet të vazhdojmë me vaksinimin edhe nëse vaksinat mund të jenë disi më pak efektive kundër disa prej varianteve të virusit COVID-19. Duhet të përdorim mjetet që kemi në dorë, ndërkohë që vazhdojmë t’i përmirësojmë ato. Ne jemi të sigurtë vetëm nëse të gjithë janë të sigurt.
Shoqata Together for Life, për të rritur ndërgjegjësimin ndaj vaksinimit për COVID-19, në kuadër të fushatës “Le të flasim për vaksinat”, mbështetur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë në Shqipëri – WHO Albania.
