Turqia njoftoi të mërkurën e kaluar nisjen e programit të saj të parë kombëtar të ndërtimit të nëndetëseve me energji bërthamore, të quajtur NUKDEN, me qëllim forcimin e aftësive të saj mbrojtëse dhe zgjerimin e pranisë së saj detare në distanca më të mëdha.
Njoftimi erdhi gjatë Simpoziumit të 12-të të Sistemeve Detare, të mbajtur në Stamboll, ku Admirali Timur Yilmaz, komandant i flotës së nëndetëseve të Marinës Turke, zbuloi detajet e projektit, duke e përshkruar atë si një “hap strategjik” në modernizimin e flotës detare të Turqisë.
Programi konsiderohet bileta e Turqisë për klubin e vendeve që operojnë nëndetëse bërthamore, në një kohë kur tensionet rajonale po rriten në Mesdheun Lindor dhe Detin e Kuq.
Objektivat e projektit
Admirali Yilmaz theksoi se zhvillimi i nëndetëseve me energji bërthamore nuk është më çështje zgjedhjeje, por një domosdoshmëri strategjike për të mbrojtur interesat kryesore të Turqisë në mjedisin e saj detar strategjikisht të rëndësishëm. Ai shpjegoi se projekti synon të përmirësojë aftësitë parandaluese dhe të zgjerojë gamën e operacioneve detare, duke ofruar mbështetje për formacionet luftarake detare të udhëhequra nga transportuesit e avionëve të vendit, kryesisht TCG Anadolu.
Në fjalimin e tij, Yilmaz përshkroi disa arsye pas këtij veprimi, duke vënë në dukje se mbrojtja e zonave të sovranitetit detar, veçanërisht në Mesdheun Lindor, forcimi i parandalimit me rreze të gjatë veprimi dhe sigurimi i shoqërimit të nëndetëseve për transportuesit e avionëve gjatë misioneve të vendosjes detare janë shtyllat e kësaj strategjie të re.
Sipas analistëve, njoftimi zyrtar i projektit NUKDEN është vetëm kulmi i një plani strategjik afatgjatë të formuluar nga establishmenti ushtarak turk, me qëllim largimin e marinës nga mbështetja në nëndetëset konvencionale dhe në radhët e vendeve që zotërojnë teknologji të shtytjes bërthamore, një klub aktualisht i kufizuar në fuqi të mëdha si Shtetet e Bashkuara, Rusia, Kina, Franca, Mbretëria e Bashkuar dhe India.
Sipas informacionit zyrtar, programi i nëndetëseve bërthamore është ende në fazat e tij të hershme. Ekipet teknike dhe ushtarake kanë filluar të kryejnë studime fizibiliteti dhe kërkime paraprake inxhinierike për të përcaktuar llojin e reaktorit bërthamor që do të përdoret në nëndetëse. Sipas Admiral Yilmaz, vlerësimet janë duke u zhvilluar aktualisht për të zgjedhur teknologjinë më të përshtatshme për sa i përket efikasitetit, madhësisë dhe përputhshmërisë operacionale.
Analizat teknike të botuara në revista të specializuara ushtarake tregojnë interes të veçantë për opsionin e reaktorëve të kripës së shkrirë (MSR), të cilët karakterizohen nga madhësia e tyre e vogël dhe performanca efikase në mjediset detare krahasuar me reaktorët konvencionalë.
Edhe pse programi është njoftuar zyrtarisht, afatet e sakta për ndërtimin e nëndetëses së parë bërthamore dhe hyrjen e saj në përdorim operacional nuk janë përcaktuar ende, dhe numri i planifikuar i nëndetëseve nuk dihet.
Projekti shtesë
Ekspertët e industrisë së mbrojtjes vlerësojnë se fazat e zhvillimit mund të zgjasin më shumë se një dekadë, duke përmendur përvojat e mëparshme, siç është programi i nëndetëseve konvencionale të Turqisë MILDEN, i cili u lançua në vitin 2019. Nëndetëset e para nga ky program pritet të hyjnë në përdorim operacional deri në vitin 2031.
Bazuar në këtë, vlerësohet se nëndetëset bërthamore mund të fillojnë të hyjnë në përdorim operacional në gjysmën e dytë të viteve 2030, përveç nëse zhvillimi dhe financimi fitojnë një vrull të jashtëzakonshëm.
Në të njëjtën kohë, zyrtarët turq e kanë bërë të qartë se projekti NUKDEN nuk është një zëvendësim për programin aktual të nëndetëseve konvencionale MILDEN, por e shohin atë si një linjë teknologjike paralele dhe plotësuese brenda procesit më të gjerë të modernizimit detar.
Teknologjia me energji bërthamore pritet të lejojë që nëndetëset e ardhshme turke të qëndrojnë nën ujë pothuajse për një kohë të pacaktuar, duke eliminuar nevojën për rimbushje të shpeshtë për të rimbushur bateritë, siç është rasti me nëndetëset konvencionale. Kjo teknologji ofron mundësinë për të kryer operacione afatgjata në zona të largëta detare, larg bregdetit turk, me një shkallë të lartë sekreti dhe efikasiteti.
Programi NUKDEN nuk shihet si një projekt thjesht ushtarak. Në vend të kësaj, sipas Admiral Yilmaz, ai trajtohet si një iniciativë gjithëpërfshirëse kombëtare me karakter zhvillimor, që synon të integrojë kapacitetet industriale, kërkimore dhe akademike brenda një projekti të vetëm strategjik.
Një numër i madh institucionesh nga sektori i mbrojtjes po marrin pjesë në projekt, së bashku me universitete prestigjioze dhe qendra kërkimore kombëtare, si pjesë e një plani për të lokalizuar njohuritë teknike dhe për të zhvilluar një infrastrukturë të përparuar shkencore të aftë për të mbështetur industrinë bërthamore detare.
Merve Karakoc, një studiuese e sigurisë dhe mbrojtjes, beson se projekti NUKDEN përfaqëson një pikë kthese strategjike në doktrinën detare turke, pasi e largon Turqinë nga koncepti i mbrojtjes tradicionale bregdetare drejt miratimit të doktrinës së një “marine të ujërave blu”, të aftë për të vepruar në det të hapur dhe për të projektuar fuqi larg brigjeve kombëtare.
Karakoc i shpjegoi Al Jazeera-s se ky ndryshim pasqyron jo vetëm përparimet teknologjike në strukturën e forcës detare, por edhe një ndryshim të thellë në vizionin e Ankarasë për pozicionin e saj gjeopolitik dhe natyrën e rolit që dëshiron të luajë në skenën ndërkombëtare.
Studiuesi beson se nëndetëset bërthamore i sjellin Turqisë një avantazh strategjik në formën e aftësisë për t’u vendosur në det për një periudhë më të gjatë kohore pa u mbështetur në bazat e mbështetjes aty pranë. Kjo forcon praninë ushtarake të Ankarasë në zona strategjike detare si Deti i Kuq dhe Oqeani Indian, dhe rrit aftësinë e saj për të mbrojtur interesat e saj tregtare dhe të sigurisë.
Analisti politik Cenk Saracoglu beson se njoftimi i Turqisë për nisjen e këtij programi mbart mesazhe të shumta gjeopolitike që shkojnë përtej kornizës së modernizimit ushtarak dhe ndikojnë në procesin e riformësimit të ekuilibrit të fuqisë në nivel rajonal dhe global, veçanërisht në këtë moment të ndjeshëm.
Ai shpjegon për Al Jazeera-n se mesazhi i parë i drejtohet Perëndimit dhe reflektohet në dëshirën e Turqisë për t’u larguar gradualisht nga ombrella tradicionale perëndimore e sigurisë dhe për të ndërtuar një forcë detare strategjike të pavarur.
Studiuesi e lidh drejtpërdrejt mesazhin e dytë me konkurrencën në Mesdheun Lindor, duke theksuar se “njoftimi turk vjen në një kohë të intensifikimit të mosmarrëveshjeve mbi burimet energjetike në det”, gjë që i jep projektit një karakter të qartë pengues në raport me rivalët rajonalë, si Greqia dhe Qiproja.
Ai arrin në përfundimin se nëse Ankaraja arrin ta realizojë këtë projekt, në fakt do ta vendosë veten në prag të një klubi elitar në fushën e nëndetëseve bërthamore, gjë që mund të ndryshojë rregullat e lojës në hapësirën detare të rajonit. /tesheshi.com/
