Konsumimi i një sasie të tepërt kripe mund të shkaktojë shumë simptoma jo të shëndetshme, duke çuar në presion të lartë të gjakut, duke ndikuar në sistemin imunitar dhe duke dobësuar kockat. Pse është e dëmshme kripa e tepërt? Si mund të arrini të konsumoni më pak kripë?
Shumë persona që vuajnë nga tensioni i lartë i gjakut reagojnë ndaj konsumit të tepërt të kripës për një periudhë të gjatë kohore, pasi rritet rreziku për sëmundjet kardiovaskulare. Veshkat, të cilat nxjerrin kripën e tepërt, janë gjithashtu të tendosura. Nga ana tjetër, përbërja e baktereve në zorrë, mikrobioma, gjithashtu mund të ndryshojë për shkak të kripës së tepërt.
Shumica e njerëzve kanë një konsum të lartë të kripës
Konsumi mesatar i kripës së tryezës (klorur natriumi) përmes ushqimit, është 10 gramë. Kjo është një sasi shumë më e lartë se sa rekomandimi i Shoqatës Gjermane për Ushqyerjen prej 6 gramësh në ditë. OBSH rekomandon që të rriturit të konsumojnë jo më shumë se 5 gramë kripë në ditë.
Simptoma të ndryshme sëmundjesh
Studiuesit ende po bëjnë shumë pyetje në lidhje me efektin e kripës në trup. Një studim ka treguar se shumë kripë për një periudhë të gjatë kohore prish mitokondritë, qendrat e fuqisë së qelizave njerëzore. Joni i natriumit që hyn në qelizat imune çon në mungesë të energjisë dhe ndryshon qelizat. Rezultati është mbiaktivizimi. Ky mund të jetë një reagim pozitiv për të luftuar bakteret, por mund të nënkuptojë gjithashtu një rrezik të shtuar të sëmundjeve kardiovaskulare.
Është e sigurt se marrja e tepërt e kripës për një kohë të gjatë mund të dëmtojë trupin:
- Presioni i lartë i gjakut: Shumë kripë në ushqim është një faktor rreziku që shpesh nënvlerësohet. Sa i ndjeshëm është dikush ndaj kripës, ndryshon shumë nga personi në person. Njerëzit që janë të ndjeshëm ndaj kripës ruajnë më shumë kripë në trup, që do të thotë se më shumë lëngje hyjnë në sistemin kardiovaskular – presioni i gjakut rritet. Sipas OBSH-së, vlerat e gjakut më shumë se 140/90 mmHg janë presioni i lartë i gjakut (hipertensioni).
- Obeziteti: Si një përmirësues i shijes, kripa stimulon oreksin dhe në këtë mënyrë mund të nxisë zhvillimin e obezitetit. Patatet e skuqura, për shembull, përbëhen nga një përzierje specifike e karbohidrateve, yndyrës dhe kripës, e pasuruar me aromatizues dhe ngjyrues, sheqer dhe erëza.
- Zorra dhe sistemi imunitar: Shumë kripë ndikon gjithashtu në përbërjen e mikrobiomës së zorrëve. Sasia e tepërt e kripës së kuzhinës redukton ndjeshëm numrin e laktobacileve në zorrë, ndërsa në të njëjtën kohë rritet numri i të ashtuquajturave qeliza ndihmëse Th17 në gjak. Këto qeliza imune dyshohet se rrisin presionin e gjakut dhe nxisin inflamacionin dhe sëmundjet autoimune. Fakti që numri i qelizave Th17 rritet kaq masivisht tregon një rritje të përgjigjes inflamatore në trup. Mikrobioma duket të jetë një faktor i rëndësishëm në sëmundjet e prekura nga kripa.
Në këto ushqime ka shumë kripë
Një studim tregon se zëvendësuesit e kripës, mund të zvogëlojnë rrezikun e goditjes në tru dhe vdekjes. Në fund të fundit, kriposja e ujit të makaronave ose shtimi i më shumë kripës kur hamë përbëjnë vetëm 20 për qind të konsumit tonë. Pjesa më e madhe e kripës – rreth 80 për qind – gjendet në ushqimet e përpunuara si biskotat me gjalpë, Cornflakes, bukë, djathë, sallam, salcat e gatshme dhe mbi të gjitha ushqimet e gatshme si pica. Problemi është se është e vështirë të matet dhe të vlerësohet se sa kripë po konsumojmë.
Konsumoni ushqime të pasura me kalium
Për të parandaluar presionin e lartë të gjakut dhe goditjen në tru, Shoqata Gjermane për të Ushqyerit rekomandon të përmirësoni dietën tuaj me ushqime që janë natyrisht të ulëta në natrium, por të larta në kalium:
- Perimet dhe frutat janë përgjithësisht të pasura me kalium dhe të ulëta në natrium, qofshin të freskëta apo të ngrira. Kajsitë, bananet, karotat, kohlrabi dhe domatet përmbajnë shumë kalium.
- Përmbajtja e kaliumit është edhe më e lartë në formë të koncentruar, për shembull në pastën e domates ose frutat e thata.
- Gjithashtu ka shumë kalium tek patatet, lajthitë, arrat, bajamet dhe kikirikët.
- Llojet e miellit të pasur me kalium janë mielli i thekrës dhe i hikërrorit.
- Çokollata e zezë është gjithashtu e lartë në kalium.
Një pjesë e kripës është thelbësore për jetën
Nuk mund të bëni pa kripë: rregullon ekuilibrin e ujit të trupit, është i rëndësishëm për tretjen dhe punën e muskujve. Trupi ka nevojë për elektrolitet e natriumit dhe klorurit për të ruajtur ekuilibrin e ujit, elektrolitit dhe acido-bazës.
- Natriumi (ashtu si kaliumi) luan një rol vendimtar në funksionin e nervave dhe muskujve: mundësojnë ngritjen e tensionit elektrik në membranat qelizore dhe rrjedhimisht transmetimin e impulseve nervore – të rëndësishme për kontraktimet e muskujve, funksionin e zemrës dhe rregullimin e presionit të gjakut.
- Natriumi është gjithashtu i përfshirë në transportin aktiv të qelizave.
- Kloruri është një përbërës i acidit gastrik.
- Trupi gjithashtu ka nevojë për kripë për ekuilibrin e lëngjeve, tretjen dhe strukturën e kockave.
Cilat janë simptomat e mungesës së natriumit?
Marrja e kripës në sasi prej më pak se 3 gramë në ditë përbën një rrezik për shëndetin, veçanërisht nëse natriumi humbet në të njëjtën kohë. Me temperaturë, të vjella dhe diarre, trupi humbet ujë dhe kripëra. Megjithatë, shkaku më i zakonshëm i mungesës së natriumit janë ilaçet si antihipertensivë, antidepresivë dhe antiepileptikë.
Nëse përmbajtja e natriumit në gjak bie nën një vlerë kritike (hiponatremia), shfaqen marramendje, çrregullime të ekuilibrit dhe çorientim. Lëvizjet ngadalësohen, rreziku i rënies rritet. Nuk është e pazakontë që simptomat e mungesës së natriumit të ngatërrohen me shfaqjen e demencës. Një test i thjeshtë gjaku mund të zbulojë një mungesë të rrezikshme natriumi.
Të moshuarit janë veçanërisht të prekur: Ata hanë dhe pinë më pak dhe për këtë arsye konsumojnë më pak kripë.
Përshtati në Shqip: Marsida Bregasi
