Rudian Zekthi

FILLIM PËR FSHATRAT

Nëpër fshatra hyj gjithmonë
i alivanosur. Më godet
ajo lakuriqësi e gjësë së gjelbër
ajo vdekje dhe lindje,
vdekje dhe lindje
e ajrit mbi çati.
më godet në qelizë
ajo trajtë e lashtë e fshatit,
trajtë muresh e degësh,
oxhaqesh, gardhesh e hudhrash
të dala për një çast vetëm
nga kockat e fshatarëve
dhe veglapunët e tyre.
shkretëtira e kërcënuar pezullore
e mesditës më godet,
trishtimi i praruar
i një kopeje dhish-nëna,
fëmijë mes muzgut
që aq pa zor janë pranë dheut
dhe secili i fortë
rend të kridhet në gjumin e tij
më i sigurtë se kurrë
të kridhet në ringjallje.

NGADALËSIM

Kisha humbur dhe s’më gjente dot
Asnjeri. Kurse vetë çuditesha si qenkam njësoj
Siç isha pas njëzet vjetësh.
E nisa për në varreza si çdo mëngjes
Shpjegonte mësimin ime ëmë, veç mëngjes si ky
S’më kishin zënë sytë, i plasaritur
Si puthjet e babait të tij. Dritëshkurtri
Dritëshkurtër mbetet, humb, ta dija kaq idiot
S’ia kisha bërë kokën fare.
Peisazhi i ri ku u arratisa ishte një mur
Ndërmarrjeje, një arë e lindur për t’u mbjellë
Me misër dhe shtëpia e një shoku
Të krupierit të vendbanimit. Flisja me vete
Shpesh se nuk isha vërtet idiot, por bota
Atë punë ka të shpifë, ndonjëherë të bëjë
Sikur s’më gjen. Po unë s’e kam për herë të parë
Që humb moj nënë pra që më duket
Se unë me përparësen e bardhë jam gogoli
I vendlindjes tënde ndërsa rreptësia e kodrave
Më duket mjaltë e helikopter. Eja të kërkojmë
Së bashku se këtu rrotull duhet t’kem humbur
Ti e di reumatizmën që m’ëmbëlson gjunjët
Ke ngrohur shumë tjegulla për t’poshtëruar dhimbjet.
O Zot, pse na nxore në këtë botë për të vuajtur
Kam humbur pikërisht kur përvëlohesha nga dashuria
Për vajzën të gjatë një metër të doktorit
Me të cilin bën dashuri krupieri. Dashuroj
Si i çmendur edhe atë rosën me këpucë të vjetra.
Për mua thonë se jam i ngathët po ç’të bëj
Kur shkrimtarët më duken si shokët dhe unë
Shokë shoh përditë dhe dot s’i takoj sytë
Me edukatoren kur personaliteti im ka dëgjuar
Se ajo ha-ra-go-pet me jetimin
Me flokë si qime miu që banon përbri nesh.
Më kërkonin edhe andej nga thoshin se rrinin
Si në pulari melekët, edhe aty ku kishin
Korrur grurë me djersë të verdhë,
brenda në kanalin e varfër.
Kurse unë jam kaq afër, në juglindje të filozofisë,
Aty ku do t’ishte vendi më i mirë
Për të nderë rrobat, po të kishit pak tru.
Ishte i bukur shumë si dash me qershi
Po thonë këto gratë që s’e dinë as vetë
Pse jam i shëmtuar. S’patëm faj thonë
Atë e tërhiqnin më shumë derrat se recitimet,
Mjafton, eja më gjeni shpejt, dua të ha
Dhe babai s’bën mirë që më kërkon më me zell
Se krupieri, do t’ju ndihmojë drejtpërdrejt
Me gjithë ndikimin tim; po ta kaloj natën këtu
Do më shqyejnë bretkosat dhe misrat;
Reumatizma do fluturojë së bashku me shpirtin
E do t’ju torturojë
Duke zënë vend në fotografitë e mia.

RRYMA

Butë-butë, nëpër ajër
m’afrohet nga pas një njeri
me mrekullinë e vet
që i kundërmon deri larg.
Mor’ njeri-lule, i mirë,
Dashamirësi im,
falmë që shpinën kaq të bukur e kam,
vertebrashquar, elektrikë!
kur të kthehem fytyrë për fytyrë
do e lë në dorën tënde
përqafimin –
magnetin dikur të madh
sot të coptuar, të verbtë.

PUNË DASHURIE

U ngrita nga gjumi, thashë:
aq sa i do
askush nuk të do.
Është punë titanësh dashuria, lule titanësh,
ata krijojnë rryma të trasha ndjenje,
po s’qe aq i fortë e aq i zoti
mos i hyr fare punës së dashurisë –
punës së dhurimit të ndjenjave.
Bie mëngjesi
por ty s’të vjen zor
ta mbash hapur dritën
të dëshmosh për natën.
Dikush u tregua i dobët
pluskon neveria përzier me mall,
qielli i njerëzve që njohim
është jeta e shpirtit tonë.
Më mirë të jepesh pas ideve
se të mallkosh
kur s’ke mall.

VLERA E ÇASTEVE

Atëherë kur unë jetoja çdo çast
me atë që kisha jetuar
dhe tani që rroj çdo çast
me atë që do të vijë…
çdo gjë nuk ishte në vendin e vet
por më lart, më dlirë, më lirë,
varionte jeta në qiej,
çaste të madhërimit
të shijës së talentit, të dashurisë,
atëherë dhe sot
më lidh me këtë botë
e tashmja, që s’ka se si të më pëlqejë,
gjersa veç e tashme është
dhe e atëhershmja
është thjesht ardhmëri…

SONET

je aq e vogël sa një zot e di
si të shoh edhe në ëndërr e dinë ata
mes eterit me luspa yjesh, nëpër shatrivanë
të vegjël si manaferra me zell më del
n’ëndërr
ledhatuar nga duart e mia si një lëndë
e çuditshme fetare
nuk shohin ëndërr sytë e mi
por gjëndrra seksuale, pa pikë mëshire
të shoh në ëndërr, prapë aq aq e vogël
me sytë fotografikë. Ka diell si gjithmonë
dhe drita drogon turbullirën
që ta kthjellojë, shkurrja e qafës tënde
m’shkatrron anusin, ata t’i fermentosh
n’ëndërr
shoh veten duke pirë qumësht në gjoksin
tënd

hapen dritaret si atdheu i përgjysmuar.

  1. VII. ‘91

Rudiani i “errët”

Nga Agron TUFA –

Është shumë e vështirë të flasësh për poezinë në përgjithësi, por për poezinë e Rudian Zekthit kjo bëhet thuajse e pamundur. Kjo – ngase lipset një gjuhë tjetër, e cila të komentojë të pakomentueshmen, proceset e ndërlikuara që shkaktojnë ndërmendjet, aludimet dhe referencat e dendura nga kultura dhe gjenealogjia e saj: lypset të shpiket, siç e dimë, një mbigjuhë, e cila të jetë në gjendje të shpjegojë një gjuhë që nuk është gjuha jonë e përditshme, që është dhe s’është ajo gjuhë që njohim. Pra lypset një metagjuhë për poezinë, e cila për rastin e poezisë së Zekthit, prapë nuk është ngushëlluese.
Që nga viti 1990 kur botoi ciklin e parë në “Zëri i Rinisë”, kohë që përkon edhe me libërthin e tij të parë – “Poezi” (Elbasan, 1990) – gjer në përmbledhjen prej 26 poezish-poemtha “Poezi” (“Marin Barleti”, 1995), sikundërse edhe në prozat e tij të shkurtra ose novelëzat didaktike – poezia e Zekthit vetëmse e ka dendësuar atmosferën e mistikës gjuhësore. Është kjo atmosferë që i përjashton lexuesit e sipërfaqshëm, duke ua lënë këtë privilegj vetëm një numri të kufizuar lexuesish, kryesisht poetëve. A nuk është ky një ndër tiparet që i kanë shoqëruar avangardistët në krye të çdo lloj lëvizjeje apo rryme? Avangardizmi i tij përqendrohet kryesisht në procedetë e tij me gjuhën dhe vizionin, duke e radikalizuar procedimin në tre sfera të shprehjes poetike: në formë (sintaksë), përmbajtje (semantikë) dhe pragmatikë (demonstrimi i risisë si gjuhë në veprim). Kjo e vështirëson komunikimin, po të marrim parasysh se lexuesi ynë vjen prej përvojash leximore jo ekstremale. Si një nga poetët më të spikatur të avanguardës së viteve nëntëdhjetë, krijimtaria e Zekthit dallon qysh në fillimet e saj për metaforën e zgjatur, ambivalente dhe asketike, e cila shpesh herë kalon në alegori. Njësia e poezisë së tij bie menjëherë në sy për sintaksën tejet të koklavitur, ndërsa semantikisht ajo është e nginjur përplot asociacione verbale, abstrakte me arketipe të pavetëdijes kolektive, duke krijuar kësisoj, tablo surreale, makthe, nonsense, por edhe mikrodrama lirike, ku të gjitha komponentët – përfshij dhe sendorësinë – bashkëveprojnë sipas një logjike ankthi, vegmi e ëndrre. Maniera stilistike e Zekthit për t’i vënë në një rrafsh të ndërsjelltë veprimi gjësendet e perceptueshme me ato abstrakte e mistifikon kodin komunikativ dhe e bën ligjëratën poetike të ngjashme, herë me fragmentet e teksteve të lashta apokrifike, herë me procedurat verbale të alkimistëve.
Letërsia, ashtu si dhe matematika, është gjuhë – dhe gjuha në vetvete nuk reprezanton asnjë të vërtetë, anipse ajo mund të përftojë mjete për shprehjen e një sasie të panumrt të vërtetash. Prandaj teksti letrar e ka në natyrën e vet tautologjizmin: ai shenjon vetveten. Simboli poetik, në thelb, shenjon vetveten, në lidhje me një veprë të dhënë poetike. Kur e pyesin poetin se çfarë ka dashur të thotë në x element të veprës së tij, ai gjithnjë duhet të përgjigjet: “domethënia e tij është – të jetë një element i veprës”. Struktura e poemthave të Rudian Zekthit paraqet një ngrehinë të studiuar matematikisht, brenda së cilës kemi lëvizje konceptesh metafizike, herë natyrshëm e herë sforcueshëm, por me synimin për t’u realizuar në një tërësi të vetme ku vizualja dhe verbalja të shenjojnë, sipas Mihaill Bahtinit, një kronotop të përbashkët. Këtu personazhi kryesor – Gjuha, e ngjashme me gjeometrin K të romanit “Kështjella” të Kafkës, bën çape sizifiane në gjakim për të rrokur të parrokshmen – energjinë ejdosiane të fjalës me derivatet e saj, zigzaket, hijezimet, asociacionet – të gjitha këto, të përllogaritura me një mastrar magjistari: kësodore logjikja me alogjiken identifikojnë njëra-tjetrën në funksion të tërësisë poetike. Ajo që e vështirëson komunikimin e lexuesit e poezisë së Zekthit është shkapërcimi abstrakt alogjik dhe karakteri fragmentar i vargut, i cili bën dendur aludime të brendshme eksplicite me citime, duke i dhënë poezisë ngjyresë të theksuar fantastike.
Së këndejmi shpjegohet dhe fakti që leximi i parë dhe i dytë i teksteve të tij, të lë mbresa të ndryshme; se nën leximin e dytë identifikimi tashmë është i pamundur dhe leximi shndërrohet pashmangshëm në metalexim. Nisur nga këto cilësi të poetikës së tij, më pëlqen ta quaj “Rudiani i errët”, sikundër thonin bashkëkohësit antikë për fragmentet e Heraklitit.

Subscribe kanalin tonë në Youtube për të mos humbur asnjë video të re