John Stuart Mill ishte një filozof anglez, ekonomist politik, anëtar i Parlamentit dhe nëpunës civil.
Një nga mendimtarët më me ndikim në historinë e liberalizmit klasik, ai kontribuoi gjerësisht në teorinë sociale, teorinë politike dhe ekonominë politike.
I quajtur “filozofi më me ndikim anglishtfolës i shekullit të nëntëmbëdhjetë”, vazhdoi të mbronte me vendosmëri të drejtat dhe liritë individuale, ai u bë më kritik ndaj liberalizmit ekonomik dhe pikëpamjet e tij mbi ekonominë politike u zhvendosën drejt një forme të socializmit liberal.
Për kënaqësinë e lexuesve tanë ne kemi sjellë një koleksion të thënieve më të bukura të Mill. Në përfundim të leximit, mos harroni të na thoni cilën prej thënieve mëposhtë pëlqyet më së shumti.
Njerëzve të këqij nuk u duhet asgjë më shumë për të arritur qëllimet e tyre, sesa indiferenca e njerëzve të mirë që shikojnë dhe nuk bëjnë asgjë.
Një person mund t’u shkaktojë keq të tjerëve jo vetëm me veprimet e tij, por me mosveprimin e tij, në secilin rast ai duhet të ngarkohet njësoj me përgjegjësi për dëmin e shkaktuar.
Kam mësuar të kërkoj lumturinë time duke kufizuar dëshirat e mia, në vend që të përpiqem t’i kënaq ato.
Nuk është për shkak se dëshirat e burrave janë të forta saqë i sëmur ata; është sepse ndërgjegjja e tyre është e dobët.
Çdo njeri që thotë sinqerisht dhe plotësisht atë që mendon, kryen një shërbim publik. Ne duhet t’i jemi mirënjohës atij që sulmoi në mënyrën më të pakursyer opinionet tona më të dashura.
Një shtet që i bën xhuxh njerëzit e tij, në mënyrë që ata të mund të jenë instrumente më të urtë në duart e tij edhe për qëllime të dobishme – do të zbulojë se me njerëzit e vegjël nuk mund të arrihet vërtet asnjë gjë e madhe.
Personat gjenialë, është e vërtetë, janë dhe ka të ngjarë të jenë gjithmonë një pakicë e vogël; por për t’i pasur duhet mbrojtur toka në të cilën rriten.
Askush nuk mund të jetë një mendimtar i madh që nuk e pranon se si mendimtar është detyra e tij e parë të ndjekë intelektin e tij deri në çfarëdo përfundimi që mund të sjellë.
Për sa kohë që një opinion është i rrënjosur fort në ndjenja, ai fiton në vend se të humbasë stabilitet duke pasur një peshë mbizotëruese argumenti kundër tij.
Një parti e rendit ose e stabilitetit dhe një parti e përparimit ose e reformës, janë të dyja elemente të nevojshme të një gjendjeje të shëndetshme të jetës politike.
Aftësitë njerëzore të perceptimit, të gjykimit, të ndjenjës diskriminuese, të veprimtarisë mendore, madje edhe të preferencës morale, ushtrohen vetëm për të bërë një zgjedhje. Ai që bën diçka sepse është zakon, nuk bën zgjedhje.
Aq e vërtetë është se e panatyrshme në përgjithësi do të thotë vetëm e pazakonshme, dhe se çdo gjë që është e zakonshme duket e natyrshme.
Pas nevojave kryesore të ushqimit dhe veshjes, liria është dëshira e parë dhe më e fortë e natyrës njerëzore.
Ai që e lejon botën, të zgjedhë planin e tij të jetës për të, nuk ka nevojë për asnjë aftësi tjetër përveç asaj të një majmuni imitues. Ai që zgjedh planin e tij për vete, punëson të gjitha aftësitë e tij.
Është më mirë të jesh një qenie njerëzore e pakënaqur sesa një derr i kënaqur; më mirë të jesh Sokrati i pakënaqur sesa një budalla i kënaqur.
Despotizmi është një mënyrë legjitime qeverisjeje në trajtimin e barbarëve, me kusht që fundi të jetë përmirësimi i tyre.
Dashuria për pushtetin dhe dashuria për lirinë janë në antagonizëm të përjetshëm.
Sasia e ekscentricitetit në një shoqëri ka qenë përgjithësisht proporcionale me sasinë e gjeniut, fuqisë mendore dhe guximit moral që përmbante. Fakti që kaq pak tani guxojnë të jenë të çuditshëm shënon rrezikun kryesor të kohës.
Asnjë përmirësim i madh në jetën e njerëzimit nuk është i mundur derisa të ndodhë një ndryshim i madh në strukturën themelore të mënyrave të tyre të të menduarit.
Asnjë qenieje njerëzore nuk i është dhënë të stereotipojë një grup të vërtetash dhe të ecë i sigurt sipas udhëzimeve të tyre me mendjen e tij të mbyllur.
Ai që njeh vetëm anën e tij të çështjes, di pak për të.
Më i forti nga të gjithë argumentet kundër ndërhyrjes së publikut në gjërat personale, është se kur ai ndërhyn, gjasat janë që të ndërhyjë gabimisht dhe në vendin e gabuar.
Për sa kohë që drejtësia dhe padrejtësia nuk e kanë përfunduar luftën e tyre gjithnjë e më të përtërirë për epërsi në çështjet e njerëzimit, qeniet njerëzore duhet të jenë të gatshme, kur është e nevojshme, të bëjnë betejë për njërën kundër tjetrës.
Një person me bindje të thellë është i barabartë me forcën e 100,000 që kanë vetëm interesa.
Njerëzimi fiton më shumë duke e bërë njëri-tjetrin për të jetuar ashtu siç i duket mirë për veten e tij, sesa duke e detyruar secilin të jetojë ashtu siç i duket mirë të tjerëve.
Ajo që tani quhet natyra e grave është një gjë jashtëzakonisht artificiale – rezultat i shtypjes së detyruar në disa drejtime, stimulimit të panatyrshëm në të tjera.
Meqenëse shteti duhet të sigurojë domosdoshmërisht jetesën për kriminelët gjatë dënimit, të mos bësh të njëjtën gjë për të varfërit që as nuk kanë fyer dikë tjetër do të thotë t’i japësh një premisë krimit.
Liria e individit duhet të shtrihet deri aty sa, ai nuk duhet ta bëjë veten pengesë për njerëzit e tjerë.
/shkollaesuksesit.com
