Kanë kaluar 22 vjet nga formimi i Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit, e cila ka një rëndësi të madhe për shqiptarët në jug të Serbisë, por Beogradi i konsideron ata terroristë, ashtu si Uashingtoni.
22 vite më parë do krijohej UÇK-ja e Luginës, pra Ushtria Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB).
Në atë ditë të ftohtë të vitit 2000, në fshatin Dobrosin afër Bujanocit, pikërisht në kufirin e Kosovës, u themelua ky formacion ushtarak shqiptar, terrorist për serbët vendas dhe zyrtarët e Beogradit, ndërsa çlirimtar për shqiptarët.
Sipas dëshmisë së të pranishmëve, në atë kohë në një fushë fshati u mblodhën rreth 200 të armatosur, kryesisht të rinj.
Shkak i menjëhershëm i grumbullimit ishte aksioni i policisë serbe në rrethinën e Dobrosinit vetëm një ditë më parë, ku mbetën të vrarë dy vendas.
Të nesërmen burimet serbe thanë se “janë vrarë dy terroristë nga fshati Dobrosin”, ndërsa burimet shqiptare thanë se “forcat e policisë serbe vranë vëllezërit Isa dhe Shaip Shaqiri, njerëz të mirë dhe të ndershëm, teksa po sillnin dru zjarri nga pylli në shtëpinë e tyre me traktor”.
“Në mëngjesin e 25 janarit, në dalje nga pylli afër fshatit, policia serbe vrau banorët e Dobrosinit, vëllezërit Isa dhe Shaip Shaqiri. Kjo na shkaktoi zemërim, andaj ne reaguam me formimin e ushtrisë, sepse tashmë ishim marrë vesh dhe e kishim përgatitur si akt”, tha i ndjeri Jonuz Musliu, komisar politik i UÇPMB-së, i cili më vonë do ishte edhe kryetar i Kuvendit lokal në Bujanoc.
Lajmin për formimin e UÇPMB-së për mediat serbe në fillim të shkurtit e ka bërë të ditur Riza Halimi, lideri i atëhershëm politik i shqiptarëve.
“Kam qenë në varrimin e vëllezërve Isa dhe Shaip Shaqiri në fshatin Dobrosin. Ata u varrosën në prani të një formacioni ushtarak të quajtur Ushtria Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit. Ishin rreth 150 të rinj me uniforma të zeza me armë”, tha Halimi në atë kohë.
Pas fushatës së NATO-s në vitin 1999, tensionet u përhapën nga Kosova në Serbinë jugore.
Në kohën e formimit të UÇPMB-së, Serbia ende udhëhiqej nga Sllobodan Millosheviçi.
Deri më 5 tetor 2000, kur Millosheviçi ra nga pushteti, UÇPMB-ja nuk deklaroi veprime të armatosura.
Shqiptarët e armatosur dhe kryengritës e bënë këtë një muaj e gjysmë më vonë, kur forcat demokratike tashmë e kishin rrëzuar Millosheviçin, por jo njerëzit e tij në strukturat politike dhe të sigurisë.
Konflikti mes forcave të sigurimit të shtetit dhe UÇPMB-së filloi zyrtarisht me vrasjen e tre policëve pranë të njëjtit fshat, Dobrosin, natën mes 20 dhe 21 nëntorit 2000, në festën ortodokse të Arandjelovdanit.
Në vetëm pak ditë, pa asnjë rezistencë, ata pushtuan Zonën e Sigurisë Tokësore të krijuar pas ndërhyrjes së NATO-s, një brez 90 kilometra i gjatë dhe pesë kilometra i gjerë ndërmjet Serbisë dhe Kosovës.
Gazetari i luftës i disa mediave vendase dhe të huaja, Radoman Iriç, vëren se në 200 ditët e ardhshme të luftës, rreth njëqind njerëz u vranë ose u zhdukën, ndërsa shumë më tepër u plagosën.
Në përgjithësi, asnjë nga palët ndërluftuese nuk ka dhënë ndonjëherë informacion të saktë për të vdekurit dhe të plagosurit.
UÇPMB hodhi armët pas 17 muajsh në bazë të një “Deklarate për Çmilitarizimin” e nënshkruar në emër të organizatës në fshatin kufitar Konçul më 20 maj 2001 nga komandanti Shefqet Musliu, zëvendësi i tij Mustafa Shaqiri dhe shefi i ekipit negociator shqiptar Ridvan Qazimi (Komandant Leshi), dhe në emër të bashkësisë ndërkombëtare, si dëshmitar, diplomati kanadez Sean Sullivan, shef i zyrës së NATO-s në Republikën Federale të Jugosllavisë së atëhershme.
Shteti nga ana e tij është angazhuar që të amnistojë anëtarët e UÇPMB-së, përveç të akuzuarve apo të dyshuarve për krime klasike.
Njëri prej tyre është, për shembull, Ilir Jakupi i njohur ndryshe si Nazi, të cilin prokuroria e akuzoi për vrasjen e anëtarit të Agjencisë së Sigurisë Informative Selver Fazliu në Bujanoc në vitin 2003, shoqatë për veprime armiqësore, posedim pa leje të armëve dhe municionit, vendosjen e mjete shpërthyese…
Ai dyshohet edhe për disa krime të tjera pas përfundimit të konfliktit – sulme ndaj policisë në afërsi të Bujanocit, aksione të armatosura dhe grabitje.
Si antitezë e tij kemi Jonuz Musliun, i cili themeloi një parti politike në vitin 2002, prej kur, deri në vdekjen e tij në vitin 2018, mbajti postin politik në Bujanoc.
Megjithatë, Ridvan Qazimi, i njohur më mirë si Komandant Leshi, është ende më i pëlqyeri ndër shqiptarët.
Ky rrobaqepës dhe pronar butiku i paraluftës fitoi statusin e kultit të luftëtarit për liri dhe drejtësi, ndaj thuajse nuk ka shtëpi shqiptare pa foton e tij në mur. Në vendlindjen e tij në Tërnovc të Madh, ai ka muzeun dhe obeliskun e tij në qendër të këtij fshati ku u varros.
Pak më pak se një vit më parë filloi ndërtimi i parkut përkujtimor dhe mauzoleut kushtuar Lesijes në fshatin e tij të lindjes, por në prill të vitit 2021, Ministria e Policisë së Serbisë ndaloi punimet në bazë të Ligjit për Memorialet e Luftës.
Me atë rast foli edhe djali i tij Levent Qazimi, i cili tha se “prindërit, djemtë dhe vëllezërit tanë nuk ishin terroristë por simbole të historisë sonë kombëtare”.
Mirëpo, përkundër dyshimeve juridike, në zonën e Bujanocit dhe Preshevës ka dhjetëra monumente dhe pllaka përkujtimore të pjesëtarëve të rënë të UÇPMB-së, të cilat gjenden në vende publike, parqe dhe përgjatë rrugëve, por edhe në fasadat e shtëpi private.
Më e rëndësishmja, e vendosur para hyrjes së ndërtesës së Komunës së Preshevës, u hoq në janar të vitit 2013, pas disa paralajmërimeve nga Beogradi dhe ofertës së refuzuar për ta zhvendosur në oborrin e Shtëpisë së Kulturës lokale.
Lista e zezë amerikane
Së fundi, lista e organizatave terroriste të Departamentit të Shtetit të SHBA-së përfshin UÇPMB-në, anëtarëve të së cilës u është ndaluar hyrja në Shtetet e Bashkuara, hapja e llogarive bankare dhe biznesi me kompani, institucione dhe individë amerikanë.
Shtëpia e Bardhë tha më herët se këta individë dhe organizata përfaqësojnë një “kërcënim për sigurinë kombëtare dhe politikën e jashtme të SHBA-së”, ndaj vendimi për sanksionet vlerësohet si “një procedurë urgjente për tejkalimin e këtij kërcënimi”.
