Shtëpia e Bardhë ka njoftuar se forcat paqeruajtëse, përfshirë ushtarët amerikanë, do të largohen nga ishulli strategjik i Tiranit në Detin e Kuq deri në fund të vitit, gjë që mund të rrisë perspektivën e kontakteve të ardhshme midis Izraelit dhe Arabisë Saudite.
“Falë muajve të diplomacisë së qetë dhe këmbëngulëse, ne kemi finalizuar një marrëveshje për zhvendosjen e forcave paqeruajtëse ndërkombëtare nga ishulli Tiran i Detit të Kuq dhe transformimin e zonës dikur të rrezikuar nga lufta në një qendër të ardhshme për turizmin dhe zhvillimin ekonomik,” tha presidenti amerikan Joe Biden në një samit në Arabinë Saudite.
Në vitin 2016, Egjipti i dha Arabisë Saudite dy ishuj të vegjël në Detin e Kuq, Tiranin dhe Sanafirin, të cilët janë të pabanuar, por me vlerë strategjike kyçe.
Por Izraeli duhet të ratifikojë statusin e tyre territorial përpara se të transferohet sovraniteti i tyre.
Një vendim për largimin e paqeruajtësve mund të ndihmojë në zgjidhjen e një statusi të vështirë që rrjedh nga vendndodhja e tyre dhe historia e trazuar dhe të ndërtojë besimin midis Izraelit dhe Arabisë Saudite – dy aleatë të SHBA-së tani po ndërmarrin hapa në rritje që Uashingtoni shpreson se një ditë mund të çojnë në lidhjet e tyre të plota diplomatike, të cilat janë aktualisht në pritje.
Kush ka të drejta territoriale mbi ishujt?
Ishujt kanë qenë nën sovranitetin e Egjiptit që nga viti 1950.
Trupat izraelite pushtuan ishujt gjatë krizës së Suezit të vitit 1956, e cila pasoi shtetëzimin e kanalit nga presidenti egjiptian Gamal Abdel Nasser, i cili ishte vendimtar për tregtinë midis Evropës dhe Azisë.
Egjipti rifitoi kontrollin për rreth një dekadë, por ishujt, së bashku me Gadishullin Sinai, u ripushtuan nga Izraeli pas luftës së vitit 1967.
Sipas marrëveshjeve historike të paqes të Camp David të vitit 1978, Izraeli i ktheu Egjiptit kontrollin e Sinait, Tiranit dhe Sanafirit.
Në vitin 2016, Egjipti ia dorëzoi Arabisë Saudite ishujt në lindje të vendpushimit të tij Sharm el-Sheikh.
Pse Egjipti ia dorëzoi kontrollin e ishujve Arabisë Saudite?
Vendimi i diskutueshëm i presidentit Abdel Fattah el-Sisi në prill 2016 për t’i dorëzuar sovranitetin territorial Riadit ndezi protesta në Egjipt, të cilat u shuan shpejt.
Kritikët kanë akuzuar el-Sisi për dhënien e ishujve në këmbim të ndihmës dhe investimeve saudite. Qeveria pretendoi se ishujt fillimisht i përkisnin Arabisë Saudite, por iu dhanë me qira Egjiptit në vitet 1950.
Gjykatat egjiptiane nxorën një sërë vendimesh kontradiktore përpara se Gjykata e Lartë Kushtetuese të vendoste në favor të dorëzimit.
Vlen të theksohet se në vitin 1990, ish-presidenti egjiptian Hosni Mubarak vullnetarisht ia dorëzoi kontrollin e dy ishujve Arabisë Saudite.
Cila është rëndësia strategjike e dy ishujve?
Tirani kontrollon kalimin detar në pjesën strategjike të Detit të Kuq, që do të thotë se kontrollon të gjithë trafikun e anijeve drejt Eilat, e vetmja dalje e Izraelit në Detin e Kuq.
Arabia Saudite thotë se dëshiron të zhvillojë ishujt për turizmin.
Kur Arabia Saudite pretendoi për herë të parë ishujt?
Pretendimi i parë i Arabisë Saudite për ishujt u paraqit nga Mbreti Saud bin Abdulaziz në vitin 1957 dhe u mbështet nga SHBA.
Me kërkesë të ambasadorit të SHBA-së në Riad në atë kohë, Arabia Saudite lëshoi një deklaratë në vitin 1968 duke ri-pretenduar ishujt dhe duke premtuar kalim të lirë detar nëse do të binin në duart e saj.
Kush po qëndron aktualisht në ishuj?
Si pjesë e çmilitarizimit të Sinait pas Marrëveshjes së Camp David, Kajros nuk iu lejua të vendoste trupa në ishuj, ku vetëm paqeruajtësit ishin vendosur si pjesë e të ashtuquajturës Forca Shumëkombëshe dhe vëzhgues.
Tirani – shtëpia e një aeroporti të vogël për paqeruajtësit – mbulon rreth 61 kilometra katrorë, ndërsa Sanafiri, në lindje, është gjysma e asaj madhësie.
Ujërat e ishullit vizitohen herë pas here nga zhytës për shkak të shkëmbinjve nënujorë koralorë.
