Këshilli i Europës ka dërguar rekomandime për Reformën Zgjedhore. Dosja.al ka siguruar dokumentin e plotë bashkë me sugjerimet e radhës së KE-së për ndryshime. Si ‘kryefjalë’ e rekomandimeve të KE-së është financimi i partive politike, gjatë fushatave zgjedhore dhe jo vetëm.
Në draft janë përfshirë të dy draftet e publikuara nga si nga Komisioni Zgjedhor ashtu edhe propozimet e opozitës së Bashkuar. Gjithashtu një sygjerim tjetër nga KE-ja është që monitorimi i zgjedhjeve të mos bëhet vetëm nga përfaqësuesit e partive dhe komisionerët por edhe nga Shoqëria Civile dhe nga mediat për më shumë transparencë.
Përmbledhje ekzekutive
Një nga komponentët kryesorë të veprimtarive antikorrupsion të “Veprimtarisë kundër Krimit Ekonomik në Shqipëri” (AEC-Shqipëri) përqendrohet në reformimin e paketës ligjore, e cila do të rregullojë financimin e partive politike dhe fushatave zgjeshore. “AEC” ka dhënë edhe më parë rekomandime për reformimin e kornizës ligjore dhe institucionale gjatë Fazës I të Programit të Lehtësirave horizontale dhe së fundmi në një mbledhjen e mbajtur në Korçë në 17 dhe 18 Janar 2020 në të cilën palët e interesuara diskutuan problemet që kanë nevojë për t’u adresuar.
Ky draft ka përgatitur një vlerësim të shkurtër të projekt-ndryshimeve më të fundit në Kodin Zgjedhor. Gjithashtu jepen edhe rekomandime për ndryshimë në draft, ndërsa të shtuara janë edhe sygjerimet e kështilltarit Fernando Casal Bértoa.
Tre propozimet kryesore
“Çelësi” për zvogëlimin e mundësive për korrupsion është ulja e kostove të zgjedhjeve.
Ndalimet dhe kufizimet duhet të jenë të sa më të thjeshta të jetë e mundur dhe sa më shumë të lehta për t’u monitorohen.
Mbikëqyrja dhe zbatimi efektiv nuk mund të sigurohet vetëm nga KQZ dhe auditorët e pavarur. Mbikëqyrja efektive varet nga pjesëmarrja aktive e aktorëve të tjerë, përfshirë median dhe shoqërinë civile. Një pjesëmarrje e tillë duhet të lehtësohet përmes transparencës maksimale të financave politike, së bashku me mekanizmat efektivë për të bërë më të verifikueshme shkeljet e pretenduara ndaj KQZ-së.
Të dy projekt-ndryshimet në Kodin Zgjedhor (drafti i konsoliduar) dhe drafti i Opozitës së Bashkuar zbatojnë shumë nga rekomandimet e mëparshme të AEC-AL. Propozimi i paraqitur nga Opozita e Bashkuar është i një natyre ndryshe: propozohet një ligj i ri për Financimin e Partive Politike dhe të subjektet Zgjedhore, i cili do të rregullonte të gjitha aspektet e financës politike. Drafti përbëhet nga dispozitat ekzistuese të financimit të Ligjit për Partitë Politike dhe Kodit Zgjedhor, por disa prej tyre janë ndryshuar, plus janë shtuar edhe disa dispozita të tjera.
Komente mbi draftin e opozitës së Bashkuar
Si projektligji i konsoliduar, ashtu edhe propozimi i Opozitës së Bashkuar zbatojnë shumë nga rekomandimet e mëparshme AEC-AL. Sidoqoftë, asnjë nga propozimet nuk adreson çështjen kryesore të kufizimit ose ndalimit të reklamimit me pagesë të spoteve politike në media.
“Drafti i konsoliduar” nuk përcakton shpenzimet në fushatë, ka dispozita problematike në përdorimin e burimeve publike dhe nuk ndryshon dispozitat mbi sanksionet për të siguruar fleksibilitet të mjaftueshëm dhe proporcionalitet me shpërndarjen. Për më tepër, një çështje kyçe dhe mjaft problematike është që në asnjë çështje nuk është sqaruar financimi i partive politike jashtë fushatave zgjedhore. Ky është një hendek i rëndësishëm, sepse nuk ka asnjë pengesë për partitë që të përdorin burime të tjera jashtë periudhës elektorale për të financuar më pas edhe fushatat e tyre.
Drafti i Opozitës së Bashkuar nuk përcakton qartë detyrimin e subjekteve zgjedhore për të paraqitur raporte të financimit të fushatës zgjedhore. Për më tepër, ajo transponon dispozita të Ligjit për Partitë Politike pa zgjidhur problemet e mbetura në rregullimin e financimit jo-zgjedhor, veçanërisht të subvencioneve shtetërore që favorizon në mënyrë disproporcionale të partive të mëdha duke mos lënë as limit për kufijtë e donacioneve.
Rekomandimet kryesore janë këto:
Drafti i Opozitës së Bashkuar:
Sigurohuni që përkufizimi i shpenzimeve të fushatës të përfshijë çdo shpenzim për sendet pavarësisht se kur bëhen shpenzimet.
Përfshini në listën e kompetencave të KQZ-së përgjegjësinë për të ngritur një mekanizëm për t’u marrë me ankesat.
Për nenin 8.8 të propozuar, ju thjesht thoni që kur një palë nuk kthen subvencionet që i detyrohen në paragrafin, shuma të zbritet nga subvencioni shtetëror në vitin pasardhës.
Dispozitat e propozuara në nenin 14 nën të cilat KQZ do të përcaktonte kufirin e shpenzimeve të fushatës dhe “kostot e referencës” të artikujve të fushatës janë problematike dhe nuk duhet të përfshihen.
Neni 17 i propozuar që fuqizon subjektet zgjedhore për të verifikuar financimin e subjekteve të tjera zgjedhore është problematik dhe nuk duhet të përfshihet.
Artikulli i propozuar 28.3 që fuqizon partitë e mëdha politike të zgjedhin auditorët e njëri-tjetrit nga lista e aprovuar e KQZ-së është problematike dhe nuk duhet të përfshihet.
Sigurohuni që sanksionet nuk janë mjaftueshëm të rrepta, por edhe të qëndrueshme në lidhje me financimin e fushatës.
Propozimi në nenin 33 për të paktën trefishimin e financimit të shtetit për zgjedhjet e vitit 2020 paraqitet; ose i parëndësishëm (nëse nuk ka zgjedhje) ose i tepërt nëse ka, ky propozim duhet të jetë i justifikuar qartë.
Sigurohuni që drafti përmban një protokoll të qartë të reklamave politike në media.
Financimi i partive politike:
Rregulloni dispozitat për financimin publik në mënyrë që partitë e mëdha dhe të vogla të fitojnë në mënyrë proporcionale.
Konsideroni prezantimin e një sistemi të fondeve që subvencionohen në mënyrë që të inkurajoni një numër sa më të madh të donacioneve.
Vendosni dispozita që kushtëzojnë lëshimin e një pjese të subvencionit vjetor të shtetit për përmbushjen nga partitë e një kuote të grave deputete dhe konsideroni krijimin e një kushti të ngjashëm për subvencione të fushatës zgjedhore për subjektet zgjedhore.
Vendosni një kufi për dhurimet e dhëna ndaj partivë në periudhën jo zgjedhore.
Drafti “i konsoliduar”:
Nëse qasja në draftin e konsoliduar do të ndiqet këto janë rekomandimet për ndryshimet e propozuara në Kodin Zgjedhor që duhet të merren parasysh:
Meqenëse përgjegjësia për monitorimin e mbulimit të mediave në zgjedhje do t’i transferohet Autoritetit të Mediave Audiovizive (AMA) nën ndryshimet në nenin 85, është thelbësore të garantohet pavarësia e AMA.
Ndryshoni nenin 91.4 të KE-së për të vlerësuar pragun (sasinë e dhurimit) mbi të cilin duhet të bëhet publik identiteti i donatorëve.
Rekomandime të përgjithshme (të dyja draftet):
Ndryshimet në përdorimin e burimeve publike janë problematike dhe të vështira për tu zbatuar. Dispozita e rekomanduar më parë nga AEC-AL në udhëzimet e propozuara për përdorimin e burimeve publike do të ishte një zgjidhje më e mirë.
Sigurohuni që ndryshimet e propozuara në kriteret për shpërndarjen e subvencioneve publike dhe uljen e kufirit të shpenzimeve të fushatës të bazohen në analiza dhe arsyetim të qartë.
Siguroni që draftet të adresojnë blerjen e votave dhe të ndiqen rekomandimet për përdorimin e burimeve publike.
Sa i përket mekanizmit të propozuar të KQZ-së për trajtimin e ankesave, mekanizmi duhet të jetë i përhershëm, si për financimin e fushatës ashtu edhe për financimin e zakonshëm, jo vetëm për një mekanizëm të përkohshëm rreth zgjedhjeve.
Sigurohuni që drafti të ndalojë reklamat politike në media.
KQZ-së duhet t’i jepet të verifikojë çdo informacion të dhënë nga palët në raportet e tyre të financimit të fushatës.
Të zgjidhen problemet në rregulloren aktuale të financimit të partive jashtë fushatave zgjedhore – veçanërisht mungesa e kufijve të dhurimit, avantazhi disproporcional i partive të mëdha nga fondet publike dhe mungesa e ndonjë financimi publik me motive ligjore.
Të ndalohen qartë reklamat politike në media
Vendosni detyrimin e partive politike për të paraqitur Raportet e Financimit të Fushatës Zgjedhore – për shembull në Nenin 90/1/1 siç propozohet në draftin e konsoliduar.
Përfundime
Ky punim teknik do të ndahet me Ekspertët Teknikë të Komitetit Parlamentar dhe ekspertët e ODIHR, më pas do të dorëzohet tek bashkëkryetarët e Komisionit për Reformën Zgjedhore për shqyrtim dhe reflektim të ndryshimeve. Aksioni kundër krimit ekonomik në Shqipëri të vazhdojë dhe gjithashtu të mbështesë më tej procesin e reformës në fushën e Financimit të Partive Politike përmes ndihmës për Komitetin e Reformës Zgjedhore dhe Komisionin Qendror të Zgjedhjeve./dosja.al
HFII-ECCD-AEC-AL-TP-2-2020-Comments-on-PPF-amendmentsv-11-5-20
