- Amnesty International (e njohur zakonisht si Amnesty dhe AI) është një organizatë joqeveritare e përqendruar në të drejtat e njeriut me mbi 7 milion anëtarë dhe mbështetës në gjithë botën. Qëllimi i organizatës është “të bëjnë hulumtime dhe të gjenerojë veprime për të parandaluar dhe për t’i dhënë fund abuzimeve të rënda të të drejtave të njeriut, dhe të kërkojë drejtësi për ato të drejta që janë shkelur”
Shëndetësia është vendosur në qendër të shqetësimeve të raportit vjetor të Amnesty International për Shqipërinë, duke e identifikuar si një nga fushat ku të drejtat e njeriut po shkelen rëndë dhe sistematikisht. Në një vend ku kujdesi shëndetësor duhet të jetë prioritet kombëtar dhe themel i mirëqenies sociale, raporti ekspozon një realitet dramatik: pacientë me sëmundje të rënda që detyrohen të ndjekin trajtime me pagesë në klinika private, shpesh të administruara nga vetë mjekët e spitaleve shtetërore; mungesë infrastrukture, personeli dhe akses të barabartë në shërbime, sidomos në zonat rurale.
Përveç vëzhgimeve të Amnesty International, këto problematika janë dokumentuar edhe nga organizata shqiptare si shoqata Together for Life, e cila prej vitesh monitoron sistemin shëndetësor në vend.
Në rapoprtin “MONITORIMI I STRATEGJISË KOMBËTARE TË SHËNDETËSISË 2021-2030, ARRITJET DHE SFIDAT” publikuar nga TFL konstatohet se sistemi shëndetësor në Shipëri lëngon nga:
- mungesa e financimit
- keqpërdorimi i fondeve
- mungesa e transparencës
“Nga viti 2020 deri në 2023, kujdesi parësor është përballur me një rënie të vazhdueshme të mbështetjes financiare, ku përqindja e buxhetit të alokuar për këtë sektor ka rënë nga 11.4% në 9.1% të buxhetit të shëndetësisë“, citon raporti.
Po ashtu raporti i shoqatës “Together for Life” “e konsideron shqetësues mungesën e informacionit, transparencën dhe llogaridhënien e institucioneve përgjegjëse në këtë sektor.
Në këtë kontekst, rikthimi i vëmendjes publike dhe institucionale tek shëndetësia nuk është thjesht kërkesë sociale — është urgjencë kombëtare.
Raporti përmbledh një panoramë të gjerë të shkeljeve që lidhen me të drejtën për shëndet, dhunën me bazë gjinore, trajtimin e të burgosurve, lirinë e shtypit, trajtimin e refugjatëve dhe diskriminimin ndaj grupeve të margjinalizuara.
Ky raport hedh dritë mbi këto çështje, duke u bazuar në raportime nga organizata si OKB-ja, Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës, Reporterët pa Kufij dhe të tjera, për të paraqitur një panoramë të paanshme dhe të thelluar mbi sfidat e të drejtave të njeriut në Shqipëri sot.
Raporti i Amnesty International për Shqipërinë:
E DREJTA PËR SHËNDET
Disa pacientë që kishin nevojë për trajtim ndaj kancerit u transferuan nga mjekët nga Spitali Shtetëror “Nënë Tereza” në Tiranë drejt klinikave private me pagesë. Mjekët u pezulluan dhe hetimet janë në vazhdim. Komiteti i OKB-së për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore shprehu shqetësime për mungesat në infrastrukturën shëndetësore, mungesën e personelit, mungesën e aksesit në shërbime të specializuara për shëndetin seksual dhe riprodhues si dhe shpërndarjen e pabarabartë të shërbimeve shëndetësore, veçanërisht në zonat rurale.
DHUNA SEKSUALE DHE ME BAZË GJINORE
Policia raportoi se, në gjashtë muajt e parë të vitit, 686 gra ishin subjekt i dhunës në familje, një rritje prej 30 rastesh krahasuar me vitin e kaluar. Një studim i publikuar në maj theksoi se mungesa e mbështetjes institucionale detyron viktimat e dhunës në familje të kthehen te abuzuesit e tyre. Komiteti i OKB-së për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore theksoi se procedura për përfitimin e ndihmës juridike falas duhet të rishikohet për të siguruar akses më të mirë për viktimat e dhunës në familje.
TRAJTIM ÇNJERZOR, POSHTËRUES APO DENIGRUES
Në janar, Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës shprehu sërish shqetësime për kushtet e jetesës së pacientëve psikiatrikë . Në objektin e përkohshëm për pacientët psikiatrikë brenda Burgut të Lezhës, Komiteti shprehu shqetësime për mbipopullimin, mungesën e stafit mjekësor dhe mungesën e infrastrukturës. Nënkomiteti i OKB-së për Parandalimin e Torturës raportoi gjithashtu një numër të lartë të personave në paraburgim dhe mungesë të aksesit të mjaftueshëm në kujdes shëndetësor për personat e ndaluar.
LIRIA E SHPREHJES
Në maj, Indeksi Botëror për Lirinë e Shtypit 2024 nga Reporterët pa Kufij konstatoi se liria dhe pavarësia e medias në Shqipëri ishte e kërcënuar nga konfliktet e interesit mes botës së biznesit dhe asaj politike, një kuadër ligjor me mangësi dhe rregullim të njëanshëm. U konstatua se gazetarët vazhduan të përballen me intimidim si nga politikanët ashtu edhe nga krimi i organizuar.
TË DREJTAT E REFUGJATËVE DHE MIGRANTËVE
Në janar, Gjykata Kushtetuese i dha dritën jeshile Parlamentit për të ratifikuar një marrëveshje me Italinë në lidhje me ndërtimin e dy qendrave të paraburgimit në Shqipëri për të mbajtur azilkërkuesit e shpëtuar nga anijet shtetërore italiane, pavarësisht shqetësimeve për paraburgim arbitrar.
Azilkërkuesit e parë të ndaluar sipas marrëveshjes, nga Bangladeshi dhe Egjipti, u kthyen në Itali pas një vendimi tjetër të gjykatës italiane në tetor; kjo u dha atyre të drejtën që kërkesat e tyre për azil të përpunohen në Itali.
DISKRIMINIMI
Në prill, Komiteti CERD theksoi sfidat e vazhdueshme për komunitetet Rome dhe Egjiptiane, përfshirë vështirësitë në regjistrimin e lindjes dhe sigurimin e dokumenteve të identitetit, si dhe aksesin në shërbimet publike. Komiteti gjeti prova për ndarje de facto dhe diskriminim të fëmijëve romë dhe egjiptianë në disa shkolla.
Personat LGBTI
Në maj, një martesë simbolike mes personave të së njëjtës gjini në Tiranë shkaktoi polemika, ndonëse nuk ishte ligjërisht e njohur. Ajo nxiti reagime të ashpra nga e djathta politike dhe grupet fetare, duke çuar në rritjen e gjuhës së urrejtjes ndaj komunitetit LGBTI. Në korrik, Eksperti i Pavarur i OKB-së për mbrojtjen nga dhuna dhe diskriminimi për shkak të orientimit seksual dhe identitetit gjinor u bëri thirrje autoriteteve shqiptare të harmonizojnë ligjet dhe politikat me realitetet që përjeton komuniteti LGBTI, duke njohur stigmatizimin dhe diskriminimin që ata përjetojnë në arsim, kujdes shëndetësor, punësim dhe jetën e përditshme.
