Vitaminat e tretshme në yndyrë kanë më shumë gjasa të shkaktojnë efekte negative nëse konsumohen në doza të mëdha. Ja çfarë thonë ekspertët për vitaminën A dhe E
Ka shumë suplemente të rëndësishme nga të cilat përfitojnë njerëzit me mangësi specifike, ose kushte të caktuara shëndetësore; por hulumtimet tregojnë, dhe ekspertët thonë, se disa vitamina sintetike mund të bëjnë më shumë dëm sesa mirë.
“Të gjithë janë gjithmonë në kërkim të asaj pilule magjike që do t’u japë një shëndet të mirë, por ndodh që përfitimet shpesh nuk i tejkalojnë rreziqet,” thotë JoAnn Manson, shefe e mjekësisë parandaluese në Brigham and Women’s Hospital në Boston, Massachusetts.
Kjo nuk do të thotë se disa grupe njerëzish nuk kanë nevojë të plotësojnë disa lëndë ushqyese në momente të caktuara të jetës së tyre; vetëm se shumica e njerëzve nuk kanë nevojë të marrin të gjitha vitaminat, që mund të pretendojnë se i ndihmojnë.
“Në përgjithësi, unë nuk sugjeroj përdorimin e suplementeve të vitaminave nëse nuk ka një arsye specifike për ta bërë këtë,” thotë Walter Willett, një profesor i epidemiologjisë dhe ushqyerjes në Shkollën e Shëndetit Publik të Harvardit TH Chan.
Këshilla të tilla janë veçanërisht të rëndësishme për vitaminat e tretshme në yndyrë.
Të tretshme në ujë kundrejt të tretshme në yndyrë
Lëndët ushqyese të tretshme në ujë dhe të tretshme në yndyrë absorbohen ndryshe në trup.
Vitaminat e tretshme në ujë, të cilat përfshijnë vitaminën C dhe të tetë vitaminat B, treten, përpunohen dhe metabolizohen shpejt në trup dhe nuk ruhen për përdorim të mëvonshëm.
“Sasi të tepërta të vitaminave të tretshme në ujë ekskretohen në urinë”, shpjegon Alice Lichtenstein, drejtoreshënë Qendrën Kërkimore Jean Mayer USDA në Universitetin Tufts.
Nga ana tjetër, lëndët ushqyese të tretshme në yndyrë – vitaminat A, D, E dhe K – ruhen në mëlçi dhe indin dhjamor (yndyrë) në të gjithë trupin për përdorim në të ardhmen. Ndërsa kjo ndihmon në grumbullimin e vitaminës D gjatë diellit të verës për të kompensuar më pak ekspozimin ndaj dritës së diellit gjatë muajve të dimrit, kjo gjithashtu do të thotë, që këto vitamina mund të grumbullohen në nivele potencialisht toksike.
“Vitamina të tretshme në yndyrë priren të kenë UL më të ulët në krahasim me vitaminat e tretshme në ujë, duke theksuar nevojën për kujdes kur i konsumojmë”, shpjegon Jen Messer, dietologe.
Midis katër vitaminave të tretshme në yndyrë, ekspertët thonë se vitaminat A dhe E kërkojnë më shumë kujdes se të tjerat.
Shqetësimet për vitaminën A
Vitamina A është e rëndësishme për shikimin, rritjen, riprodhimin dhe shëndetin imunitar. Kur konsumohet përmes burimeve natyrore ushqimore si mëlçia e viçit, patatet e ëmbla, spinaqi, karotat brenda dozave të rekomanduara – 900 mikrogramë në ditë për meshkujt e rritur dhe 700 mikrogramë në ditë për femrat e rritura – vitamina A konsiderohet e sigurt dhe thelbësore.
Kufiri maksimal i sipërm ditor i marrjes së vitaminës A është vendosur në 3,000 mikrogramë, megjithëse është e rëndësishme të theksohet se këto shtesa përfshijnë konsumimin ose thithjen e të gjitha burimeve të vitaminës A, duke përfshirë ushqimet, suplementet dhe kremrat/losionet që përmbajnë retinol. (Për kontekstin, merrni parasysh se një porcion i vetëm 3 ons i mëlçisë së viçit të skuqur në tigan përmban 6,582 mikrogramë të vitaminës.)
Tejkalimi i UL është i rrezikshëm dhe “një dozë e vetme e lartë e saj mund të kontribuojë në toksicitet”, shpjegon Yufang Lin, një mjek i kujdesit parësor në Qendrën për Mjekësi Integruese të Cleveland Clinic. Një toksicitet i tillë mund të shkaktojë probleme si dhimbje kyçesh, dëmtime të mëlçisë dhe defekte të lindjes.
“Vitamina A është thelbësore për zhvillimin normal të fetusit, por një sasi e madhe e saj mund të shkaktojë dëm si për nënën ashtu edhe për fetusin në zhvillim, duke shkaktuar një rrezik të shtuar të defekteve të lindjes të syve, zemrës, organeve dhe sistemit nervor qendror”, thotë Messer.
Edhe në sasi modeste, “suplementet e vitaminës A kanë qenë të lidhura me acarimin e lëkurës dhe një rrezik në rritje të frakturave të kockave”, thotë Manson.
Hulumtimet e publikuara në fillim të këtij viti tregojnë se toksiciteti i vitaminës A mund të rezultojë gjithashtu nga vitamina A aktuale (retinol) e cila përdoret për trajtimin e akneve dhe psoriasis.
Madje ka pasur probleme me përfshirjen e vitaminës A në multivitamin, për këtë arsye disa marka multivitamine tani përfshijnë vetëm vitaminën A si një përbërës në formën e beta-karotenit. ( Studimet tregojnë se beta-karotina shndërrohet në vitaminë A në trup, por mbart më pak nga rreziqet që lidhen me format e tjera.)
Për më tepër, megjithëse disa studime tregojnë se vitamina A e marrë nga një dietë e ekuilibruar mund të zvogëlojë rrezikun e disa llojeve të kancerit; Zyra e NIH vëren se forma e saj shtesë mund të rrisë rrezikun e kancereve të caktuara për shkak të rolit të vitaminës A në rregullimin e rritjes dhe diferencimit të qelizave.
“Marrja afatgjatë dhe me dozë të lartë të vitaminës A mund të çojë gjithashtu në sëmundje të mëlçisë, rritje të lipideve të gjakut, dhimbje kockash dhe muskujve dhe probleme vizuale”, thotë Kate Zeratsky, një dietologe e regjistruar në klinikën Mayo në Rochester, MN. “Shenjat e hershme të toksicitetit të vitaminës A mund të përfshijnë lëkurën e thatë, të përziera, dhimbje koke, lodhje, mëlçi të zmadhuar, humbje të flokëve dhe simptoma të tjera të mundshme.”
Shqetësimet për vitaminën E
Vitamina E është një shtesë edhe më e diskutueshme e tretshme në yndyrë.
Kur gjendet natyrshëm në ushqime si vaji i grurit, avokado, peshku, farat dhe arrat si bajamet, lajthitë dhe kikirikët, vitamina E është një antioksidant i fuqishëm që mbron qelizat e dikujt nga efektet e radikaleve të lira dhe përmirëson shëndetin e lëkurës dhe syve.
Por Departamenti i Ushqimit i Shkollës së Shëndetit Publik në Harvard TH Chan vëren se profili i sigurisë së formës së saj sintetike është një çështje debati midis akademikëve: “Për shkak të raporteve të herëpashershme të efekteve negative shëndetësore të suplementeve të vitaminës E, shkencëtarët kanë debatuar nëse këto suplemente mund të jenë të dëmshme dhe madje të rrisin rrezikun e vdekjes.”
Një nga pikat e polemikave dhe konfuzionit në lidhje me vitaminën E është fakti se lënda ushqyese ka forma të shumta – disa prej të cilave janë më të studiuara se të tjerat.
“Vitamina E ka tetë forma kimike në mënyrë natyrale, ndërsa shumica e suplementeve të vitaminës E janë alfa-tokoferol sintetik”, shpjegon Lin. Është kjo formë alfa-tokoferoli që duket se mbart më shumë rreziqe se format e tjera të vitaminës E. “Ky është një argument se është më mirë të hani ushqime që janë të pasura me vitaminë E, sesa të merrni një suplement sintetik”.
Zeratsky pajtohet. “Unë besoj se ka nevojë për të kuptuar më mirë se si forma të ndryshme të vitaminës E veprojnë dhe ndërveprojnë në trupin tonë,” thotë ajo.
Ekziston gjithashtu një konfuzion me atë se sa vitaminë E mund të konsumohet në mënyrë të sigurt. Doza ditore e rekomanduar dietike (RDA) e vitaminës E është 15 miligramë si për burrat e rritur ashtu edhe për gratë e rritura, por kufiri i sipërm ditor i marrjes së saj është 1000 miligramë. Zyra e NIH e Suplementeve Dietike vëren se “marrja e suplementeve të vitaminës E edhe nën këto kufij të sipërm mund të shkaktojë dëm”.
Në të vërtetë, hulumtimet klinike tregojnë se marrja e vetëm 268 miligramë vitaminë E në ditë mund të rrisë rrezikun e kancerit të prostatës tek meshkujt me 17 për qind. Forma e përdorur në suplemente ka qenë gjithashtu e lidhur me kancerin e mushkërive.
“Dhe nuk është e nevojshme të arrini nivele toksike për të përjetuar anët negative”, shton Manson. “Studimet e rastësishme të vitaminës E kanë dokumentuar probleme edhe në sasi të moderuar.”
Doza më të larta të suplementeve të vitaminës E mund të ndërhyjnë gjithashtu në mpiksjen e gjakut, gjë që mund të shkaktojë hemorragji , thotë Jessika Rose, një dietologe në Universitetin e Maryland Upper Chesapeake Health.
Për shkak të këtyre çështjeve dhe të tjerave, hulumtimi i publikuar nga Shoqata Amerikane e Zemrës tregon se vitamina E shtesë nuk rekomandohet më në nivelet më të larta të nevojshme për të ndihmuar në mbrojtjen kundër sëmundjeve kronike si kanceri, artriti dhe katarakti.
“Në fund të fundit, bëhet fjalë për vlerësimin e ekuilibrit midis rreziqeve dhe përfitimeve të mundshme”, shpjegon Messer.
Flisni me mjekun ose dietologun tuaj për të ndihmuar në përcaktimin e lëndëve ushqyese specifike që ju nevojiten.
“Është një keqkuptim i zakonshëm që suplementet e vitaminave janë të dobishme për të gjithë”, thotë Messer. “Ato mund të jenë të dobishme për individë të caktuar në situata të veçanta, por nuk janë universalisht të nevojshme, mund të jenë të shtrenjta dhe nuk janë plotësisht pa rrezik.”/nationalgeographic
