Artriti reumatoid është një sëmundje sistemike, autoimune, inflamatore. Kryesisht prek kyçet, por mund të prekë edhe shumë pjesë të tjera të trupit.
Çfarë është artriti reumatoid?
Artriti reumatoid (RA) është një lloj artriti inflamator. Nuk duhet të ngatërrohet me osteoartritin, një sëmundje degjeneruese që përparon me kalimin e moshës. Megjithëse RA në mënyrë më të dukshme shkakton dhimbje, ënjtje dhe ngurtësi në nyje, në fakt është një gjendje që mund të ndikojë në shëndetin e shumë sistemeve të tjera në trup.
Sistemi imunitar përbëhet nga qeliza dhe antitrupa që mbrojnë trupin. Në një person të shëndetshëm, këto qeliza ndihmojnë në luftimin e agjentëve infektivë pushtues. Te njerëzit me RA, megjithatë, diçka nuk shkon dhe sistemi imunitar i drejton gabimisht këto qeliza kundër indeve të shëndetshme të trupit të vetë personit. Kjo është arsyeja pse RA quhet një çrregullim autoimun. Kur sistemi imunitar sulmon qelizat tuaja, lirohen kimikate (të tilla si citokina) që shkaktojnë ënjtje të kyçeve, dëmtim të kyçeve dhe gjithashtu një ndjenjë sistemike të lodhjes.
Artriti i shkaktuar nga inflamacioni shpesh rezulton në dhimbje dhe ngurtësi pas periudhave të pushimit ose pasivitetit, veçanërisht në mëngjes. Ënjtja, skuqja mund të jenë të pranishme në nyjet e prekura, por edhe zona të tjera në trup mund të preken gjithashtu nga inflamacioni, si psh sytë.
Cilat janë simptomat e artritit reumatoid?
Simptoma kryesore është inflamacioni (ënjtje, skuqje,) e kyçeve, të cilat shkaktojnë dhimbje dhe ngurtësi. Pacientët gjithashtu shpesh ndiejnë lodhje për shkak të RA, ose mund të përjetojnë humbje të papritur të peshës.
Shenjat dhe simptomat e artritit reumatoid
Simptomat kryesore të kyçeve lidhen me inflamacionin dhe përfshijnë dhimbje, ënjtje, skuqje. Këto nyje do të jenë të ndjeshme ndaj presionit dhe herë pas here mund të duken të kuqe. Brenda nyjeve, sistemi imunitar është aktivizuar dhe shumë qeliza shumohen në nyje – duke çliruar kimikate të shumta, të tilla si citokinat, të cilat shkaktojnë lëngje dhe qeliza shtesë inflamatore që hyjnë në nyje dhe japin dhimbje. Nëse procesi mbetet aktiv, procesi inflamator mund të shkaktojë dëmtim në nyje (erozioni).
Përfshirja e kyçeve në RA ka tendencë të prekë nyje të shumta në të dy anët e trupit, në atë që quhet një model simetrik. Kjo do të thotë, nëse gjuri juaj i majtë është i prekur, gjuri juaj i djathtë ka të ngjarë të preket gjithashtu (edhe pse fillimisht mund të përfshihet vetëm njëra anë).
Nyjet më të mundshme për t’u prekur janë:
- nyjet e duarve dhe këmbëve
- bërryla
- gjunjët
- kyçet e këmbëve
Megjithatë, shumë nyje të tjera mund të preken, si shpatullat, ijet ose nyjet temporo-mandibulare (në këndin e nofullës).
Shenjat e jashtme të inflamacionit pasqyrojnë një proces sëmundjeje potencialisht të dëmshme që mund të çojë në dëmtim të kockave, kërcit dhe indeve të buta si tendinat. Nëse nuk trajtohet, kjo mund të shkaktojë deformime dhe kufizime në funksion. Për fat të mirë, sot ne kemi trajtime të shkëlqyera që mund të ndalojnë këtë inflamacion dhe të shmangin dëmtimin e mëtejshëm. Tek disa njerëz, lodhja është simptoma më e keqe e tyre.
Si mund të dalloni nëse keni artrit reumatoid ose osteoartrit?
Njerëzit shpesh pyesin se si ta dallojnë artritin reumatoid (i cili shfaqet në më pak se 1% të popullsisë) nga osteoartriti më i zakonshëm. Artriti reumatoid është më inflamator dhe është një sëmundje sistemike. Nëse artriti shoqërohet me temperaturë të ulët, humbje peshe ose lodhje, kjo tregon për një diagnozë të mundshme të RA, pasi osteoartriti është një proces i lokalizuar që prek nyjet individuale dhe jo një sëmundje sistemike. Ngurtësia e mëngjesit është e pranishme në osteoartrit, por shpesh zgjat vetëm 5 ose 10 minuta, ndërsa në RA shpesh zgjat me orë të tëra (në lidhje me shkallën e inflamacionit). Për më tepër, nyje të veçanta preken më shpesh nga RA sesa te osteoartriti. Për shembull, kyçet, ku gishtat takohen me duart, kanë më shumë gjasa të përfshihen në RA, ndërsa në osteoartrit, nyjet në majat e gishtave preken më shpesh.
Cilat janë shenjat e hershme të artritit reumatoid?
Trajtimet për RA janë veçanërisht efektive nëse fillojnë herët, kështu që është e rëndësishme të bëhet një diagnozë e hershme. Një e dhënë për një diagnozë të mundshme të RA është ënjtja e kyçeve, veçanërisht në nyjet e duarve ose këmbëve. Ngurtësia e mëngjesit, veçanërisht nëse zgjat gjysmë ore ose më shumë, është një tjetër e dhënë. Nëse simptomat e kyçeve shoqërohen me lodhje, humbje peshe, të gjitha këto sugjerojnë se ky është një problem sistemik dhe, për rrjedhojë, ndoshta artrit reumatoid.
Nëse keni shenja dhe simptoma që mund të sugjerojnë se keni RA, është e rëndësishme të konsultoheni menjëherë me një reumatolog , pasi zbulimi i hershëm është çelësi për menaxhimin e sëmundjes dhe parandalimin e dëmtimit të kyçeve.
Çfarë e shkakton artritin reumatoid?
Artriti reumatoid shkaktohet nga një problem me sistemin imunitar, i cili ngatërron indet e trupit tuaj sikur të ishte një pushtues i jashtëm i dëmshëm (si një virus ose bakter). Sistemi imunitar sulmon nyjet tuaja, duke shkaktuar inflamacion.
Shkaku i saktë i problemeve të sistemit imunitar që çojnë në RA është i panjohur, por mendohet se ato shkaktohen nga faktorë mjedisorë – siç janë infeksionet me viruse ose baktere – te njerëzit që kanë një predispozitë gjenetike (të trashëguar) ndaj sëmundjes.
Faktorët gjenetikë luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e RA.
A ka një kurë për artritin reumatoid?
Nuk ka ende një kurë, megjithatë, ne tani dimë shumë rreth asaj që shkakton RA, si dhe si ta kontrollojmë atë dhe të parandalojmë dëmtimin e kyçeve. Kjo arrihet me përdorimin e hershëm të barnave antireumatike që modifikojnë sëmundjen (DMARDs). Këto janë thelbësore për të fituar kontrollin e shpejtë të sëmundjes, në mënyrë që të shmangen erozionet e kyçeve dhe kufizimi afatgjatë i funksionit.
Sa serioz është artriti reumatoid?
RA është një gjendje që sigurisht duhet të merret seriozisht dhe nëse nuk trajtohet mund të ketë ndikim të madh në cilësinë e jetës. Madje tani ka të dhëna që inflamacioni i patrajtuar me kalimin e kohës mund të rrisë rrezikun e sëmundjeve të zemrës, që është një arsye më shumë për të marrë nën kontroll RA. Pacientët me RA tani janë me shumë fat që tani ka shumë opsione efektive trajtimi, me potencialin për t’u kthyer atyre një cilësi të shkëlqyer të jetës.