Pyetjet dhe përgjigjet synojnë ti japin përgjigje, ofruesve të shërbimit të shëndetit dhe publikut, mbi vaksinimin kundër COVID-19 gjatë shtatzënisë.
- A mund të vaksinohen gratë shtatzëna kundër COVID-19?
Po. Gratë shtatzëna mund të marrin vaksina kundër COVID-19. Vaksinat kundër COVID-19 ofrojnë mbrojtje të fortë kundër semundjes te rëndë nga COVID-19.
Nëse ende nuk janë vaksinuar, gratë shtatzëna duhen të kenë akses per tu vaksinuar me vaksinat e miratuara, sepse COVID-19 gjatë shtatzënisë i vë në rrezik më të lartë për t’u sëmurë rëndë dhe për të lindur foshnjen ne menyr te parakohshme.
Dëshmit për sigurinë dhe efektivitetin e vaksinimit kundër COVID-19 gjatë shtatzënisë sugjerojnë që përfitimet e vaksinimit gjatë shtatzënisë tejkalojnë rreziqet e mundshme gjat perjudhes qe ka transmetim te vazhdueshem te virusit ose qe transmetimi eshte i parashikuar ne komunitet. Vaksinimi kundër COVID-19 para ose gjatë shtatzënisë është veçanërisht shume e rëndësishme në mjediset ku transmetimi eshte i moderuar ose i lartë gjithashtu dhe për gratë qe individualisht kan nje rrezik më të lartë të sëmuren rëndë.
- Si ndikon COVID-19 tek gratë shtatzëna dhe tek foshnjat e tyre?
Studime të shumta tregojnë se gratë shtatzëna me COVID-19 kanë më shumë rrezik të zhvillojnë sëmundje të rënda në krahasim me gratë jo shtatzëna (1, 2). Kjo do të thotë se gratë shtatzëna me COVID-19 janë më shumë të rrezikuara të kërkojnë shtrim në spital, kujdesi intensiv dhe intubim për të ndihmuar frymëmarrjen.
Përveç kësaj, në krahasim me gra shtatzëna pa COVID-19, gratë shtatzëna me COVID-19 kanë një rrezik më të lartë për lindje të parakohshme dhe për të pasur foshnje që kanë nevojë për kujdesje intensive neonatale. Ato gjithashtu mund të kenë një rrezik më të lartë të lindjes së foshnjes të vdekur dhe vdekjes së nënës (1–3).
Edhe pse rreziku më i madh për pasoja negative nga COVID-19 vlen për të gjitha gratë shtatzëna, për disa gra rreziku mund të jetë edhe më i lartë. Gratë shtatzëna që janë më të vjetra (të moshës 35 vjeç e lart), janë mbipeshë (indeksi i masës trupore >30), ose kanë një gjendje shëndetësore si diabeti ose hipertensioni mund të jenë në rrezik edhe më të lartë për pasoja të rënda nga COVID-19.
- A janë vaksinat kundër COVID-19 efektive gjatë shtatzënisë?
Vaksinat kundër COVID-19 kan treguar që janë shumë efektive në parandalimin e sëmundjeve të rënda, shtrimit në spital dhe vdekjeve nga COVID-19. Bazuar në përvojën me vaksina të tjera që janë përdorur gjatë shtatzënisë, të gjithë WHO-në EUL kan miratuar që vaksina kundra COVID-19 pritet të funksionojnë si te gratë shtatzëna ashtu edhe te njerëzit jo shtatzënë. Studimet e para që jan bere në vende që kanë vaksinuar tashmë një numër të madh grash shtatzëna, kryesisht me vaksina mRNA, kanë treguar efektivitet të lartë tek gratë shtatzëna, i ngjashëm me efektivitetin tek personat jo shtatzënë (4).
Përveç kësaj, studimet kanë treguar se gratë shtatzëna që marrin vaksina kundër COVID-19 zhvillojnë antitrupa që janë të pranishëm në gjakun e kordonit kërthizor të foshnjave (5). Kjo sugjeron që foshnjat mund të marrin përfitime mbrojtëse nga vaksina, përveç përfitimeve për gratë shtatzëna.
- Çfarë dihet për sigurinë e vaksinave të COVID-19 gjatë shtatzënisë?
Megjithëse gratë shtatzëna nuk u përfshinë në provat klinike fillestare të vaksinave për COVID-19, provat mbi sigurin e vaksinimit kundër COVID-19 gjatë shtatzënisë janë zgjeruar. Tre lloje të provave mbështesin sigurinë eVaksinave kundër COVID-19 gjatë shtatzënisë:
Monitorimi i grave shtatzëna që janë vaksinuar
Në disa vende ku vaksinat kundër COVID-19 po jepen gjatë shtatzënisë në një numër të madh, gratë shtatzëna janë duke u monitoruar dhe vlerësuar për çdo çështje sigurie. Nuk janë identifikuar shqetësime të sigurisë specifike për shtatzëninë.
Për shembull:
Në Shtetet e Bashkuara (SHBA), që nga shkurti 2022 jan monitoruar mbi 198,000 gra shtatzëna duke marrë vaksina kundër COVID-19. Shumica e këtyre grave morën vaksina mRNA (Pfizer–BioNTech BNT162b2 dhe Moderna mRNA-1273). Studimet e publikuara nga ky sistem monitorimi dhe baza të tjera të dhënash të lidhura me sigurinë e vaksinave në SHBA nuk kanë gjetur ndonjë rezultat negativ gjatë shtatzëninë të lidhur me vaksinimin:
Rezultatet e përgjithshme të nënës, shtatzënisë dhe lindjes (për shembull, lindja e parakohshme, lindja e vdekur) tek gratë e vaksinuara janë të ngjashme me normat e raportuara në sfond e të gjitha grave shtatzëna (6); dhe
Gratë e vaksinuara në shtatzëninë e hershme kanë të njëjtin rrezik aborti si gratë që nuk ishin vaksinuar në shtatzëninë e hershme (7, 8).
Në Mbretërinë e Bashkuar (MB), mbi 100,000 gra shtatzëna kanë marrë vaksina kundër COVID-19 që nga shkurti 2022. Shumica morën vaksina mRNA, por afërsisht 10% morën AstraZeneca AZD1222. Analiza e të dhënave kombëtare treguan rezultate të ngjashme të nënës dhe lindjes tek gratë shtatzëna të vaksinuara dhe të ato pavaksinuara (9).
Në Brazil, që nga shkurti 2022 mbi 1 milion gra janë vaksinuar gjatë shtatzënisë. Shumica mori Pfizer–BioNTech BNT162b2, por mbi 296,000 morën vaksinën e inaktivizuar Sinovac–CoronaVac, dhe mbi 60,000 morën AstraZeneca AZD1222 (10). Deri më sot, nuk ka asnjë shqetësim specifik të identifikuar në lidhje me sigurine për grate shtatzëninë.c
Në Indi, mbi 120,000 gra shtatzëna kanë marrë Bharat Biotech BBV152 që nga tetori 2021, dhe vetëm janë raportuar ngjarje të vogla anësore. Megjithatë, ende nuk janë mbledhur të dhëna të detajuara për lindjen dhe rezultatet neonatale (11)
Si funksionojnë vaksinat
Asnjë nga vaksinat e COVID-19 nuk përmban virusin e gjallë që shkakton COVID-19. Kjo do të thotë se vaksinat nuk munden të shkaktojnë infeksion as tek gratë shtatzëna as tek foshnjat e tyre. Përveç kësaj, disa komponente ose platforma qe permban vaksina kundra COVID-19, janë përdorur në mënyrë të sigurt dhe në vaksina të tjera që jan dhëna gjatë shtatzënisë (12). Për shembull:
Vektorët viralë në vaksinat AstraZeneca AZD1222 dhe Janssen Ad26.COV2.S janë përdorur në vaksinat e dhëna për gratë shtatzëna në provat e vaksinave për HIV dhe Ebola dhe në vendosjen e vaksinës së Ebolës dhe nuk janë vërejtur shqetësime të rëndësishme për sigurinë.
Vaksinat Sinopharm BIBP dhe Sinovac–CoronaVac janë vaksina të çaktivizuara duke përdorur një që është përdorur në mënyrë rutinore në shumë vaksina të tjera (për shembull, vaksinat e hepatitit B dhe tetanozit) me një dokumentation të favorshëm sigurie tek gratë shtatzëna.
Provat klinike te gratë shtatzëna janë duke u zhvilluar ose janë të planifikuara për disa vaksina kundër COVID-19, gjithashtu vazhdon dhe monitorimi i grave dhe foshnjave të tyre, që kanë marrë vaksina gjatë shtatzënisë.
- A mund të marrin vaksina kundër COVID-19 gratë që përpiqen të mbeten shtatzënë?
Po. Vaksinimi paraprak është një mënyrë e rëndësishme për gratë për të mbrojtur veten dhe foshnjat e tyre nga COVID-19 gjatë shtatzënisë. Njerëzit që përpiqen të mbeten shtatzënë mund të marrin vaksina kundër COVID-19. Grupi I probanteve qe esht ne rritje, nuk ka identifikuar ndonjë efekt negativ të vaksinave të COVID-19 në fertilitet ose aftësinë për t’u bërë shtatzënë. Në provat klinike të vaksinave kundër COVID-19, dhe në një studim të madh perspektiv të çifteve që përpiqen
të ngelurit shtatzënë ishin të njëjta për ato që morën vaksinat kundër COVID-19 dhe ato që nuk i merrnin vaksinat.
OBSH nuk rekomandon shtyrjen e shtatzënisë ose ndërprerjen e shtatzënisë për shkak të vaksinimit kundër COVID-19, dhe nuk është i nevojshëm testimi i shtatzënisë para vaksinimit.
- Çfarë duhet të dinë gratë shtatzëna dhe ato që planifikojnë të mbeten shtatzënë për vaksinimin kundër COVID-19?
Duke pasur parasysh rreziqet thelbësore nga COVID-19 gjatë shtatzënisë, është thelbësore të sigurohet që gratë shtatzëna dhe ato planifikojn të mbeten shtatzënë, të ken akses te vaksinat e COVID-19 të miratuara nga WHO-ja EUL sa më shpejt të jetë e mundur. Kjo do të ndihmojë në mbrojtjen e shëndetit të tyre dhe të foshnjave të tyre. Nëse gratë shtatzëna ende nuk janë vaksinuar, provat aktuale sugjeron që përfitimet e vaksinimit kundër COVID-19 gjatë shtatzënisë tejkalojnë çdo rrezik të mundshëm kurdo që ka transmetim të virusit ose është i parashikuar në komunitet.
Gratë shtatzëna dhe ato që planifikojnë të mbeten shtatzënë duhet të informohen për rreziqet e COVID-19 gjatë shtatzënis, përfitimet e vaksinimit, të dhënat e disponueshme të sigurisë dhe faktorët që mund të bëjnë veçanërisht vaksinimin të rëndësishme:
COVID-19 mund të ketë pasoja të rënda në shtatzëni: Provat tregojnë se gratë shtatzëna me COVID-19 janë në rrezik të shtuar të sëmundjeve të rënda, të lindjes së foshnjave të parakohshme dhe potencialisht pasoja të tjerëra të pafavorshme të shtatzënisë si p.sh. lindja e vdekur.
Vaksinat kundër COVID-19 janë shumë efektive: vaksinat kundër COVID-19 ofrojnë mbrojtje të fortë kundër semundjeve të rëndave dhe vdekje nga COVID-19. Gratë shtatzëna marrin të njëjtin nivel mbrojtjeje nga vaksinat si persona jo shtatzënë.
Të dhënat e sigurisë në shtatzëni po rriten dhe janë qetësuese: Dëshmi mbi sigurinë e vaksinave të COVID-19 gjatë shtatzënisë është rritur. Deri më sot, studimet e kafshëve, monitorimi i grave shtatzëna që kanë marrë vaksinat dhe përvoja e përdorimit të vaksinave me përbërës të ngjashëm nuk ka identifikuar asnjë shqetësim sigurie specifike të shtatzënisë.
Disa faktorë e bëjnë veçanërisht të rëndësishëm vaksinimin kundër COVID-19 para ose gjatë shtatzënisë: Rreziku i COVID-19 rritet në cilësime me më shumë transmetim të virusit. Edhe në zonat me transmetim të ulët, individë të caktuar mund të jenë ende në rrezik të lartë të ekspozimit, siç janë punonjësit e kujdesit shëndetësor. Gratë shtatzëna që janë 35 vjeç ose më shumë, janë mbipeshë ose kanë një gjendje shëndetësore themelore mund të kenë një rrezik më të lartë të sëmuren rëndë nëse infektohen me COVID-19.
Shoqata Together for Life, për të rritur ndërgjegjësimin ndaj vaksinimit për COVID-19, në kuadër të fushatës “Le të flasim për vaksinat”, mbështetur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë në Shqipëri – WHO Albania.
