Forcimi i vazhdueshëm i pranisë ushtarake të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Gjirin Persik rrit rrezikun e një konflikti “të rrezikshëm” me Iranin, thonë analistët amerikanë, në një kohë kur të dy vendet po përpiqen t’i zgjidhin problemet përmes diplomacisë.
Pentagoni njoftoi këtë javë se po dërgon mijëra trupa në rajonin e Gjirit për të ndihmuar në mbrojtjen e linjave të anijeve, si ajo që kalon nëpër ngushticën e Hormuzit, nga “ngacmimet” iraniane.
Politika e dështuar e Trump
AP gjithashtu raportoi javën e kaluar se ushtria amerikane po shqyrton vendosjen e personelit të armatosur në anijet tregtare që lundrojnë përmes ngushticës – hyrja kryesore në Gji – në atë që do të ishte një veprim i paprecedentë.
Raporti shkaktoi një përgjigje të zemëruar nga Irani, i cili tha se do të pajiste marinën e Gardës Revolucionare me drone dhe raketa në përgjigje të lëvizjeve të SHBA.
Sina Toossi, një bashkëpunëtore e lartë në Qendrën për Politikë Ndërkombëtare në Uashington, thotë se presidenti amerikan Joe Biden po dyfishon “politikën e dështuar” të luftës ekonomike dhe përshkallëzimin e marrëdhënieve me Iranin, të udhëhequr nga paraardhësi i tij Donald Trump.
Marrëdhëniet SHBA-Irane janë tensionuar gjithnjë e më shumë që nga viti 2018, kur Trump anuloi marrëveshjen shumëpalëshe bërthamore, sipas së cilës Teherani u zotua të reduktonte programin e tij bërthamor në këmbim të heqjes së sanksioneve ndërkombëtare ndaj ekonomisë së tij.
“Rrjedha e kësaj politike – jo vetëm në pesë vitet e fundit, por në dekadat e fundit – është e tillë që do të çojë në një cikël përshkallëzimi të ndërsjelltë, kur SHBA do të përshkallëzojë marrëdhëniet e saj me Iranin dhe Irani do të përshkallëzohet me SHBA. Pra, situata aktuale është shumë e rrezikshme”, tha Toossi.
Një vit i keq për diplomacinë
Gjatë muajve të fundit, SHBA-ja ka akuzuar Iranin se ka kapur disa anije ndërkombëtare që kalojnë tranzit në Gjirin Persik. Por analistët theksojnë se lëvizjet e fundit të Teheranit në ujërat strategjike erdhën pasi Uashingtoni kapi një cisternë iraniane të naftës si pjesë e zbatimit të sanksioneve të tij.
Anija ndodhet në brigjet e Teksasit dhe disa media amerikane kanë raportuar se kompanitë amerikane të naftës po refuzojnë të bëjnë ofertë për naftën e konfiskuar nga frika e hakmarrjes iraniane kundër anijeve të tyre në Gji.
Të dy vendet po përpiqen të tregojnë se si mund t’i përgjigjen lëvizjeve agresive të tjetrit, tha Toossi dhe paralajmëroi se SHBA dhe Irani janë në “hapat e përshkallëzimit” që mund të çojnë në konflikt.
Dhe shanset për zgjidhje diplomatike po përkeqësohen këtë vit.
Biden mori detyrën në fillim të vitit 2021 me një premtim për të ringjallur marrëveshjen bërthamore të Iranit të njohur zyrtarisht si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit (JCPOA). Por ndërsa disa raunde negociatash indirekte dështuan, Uashingtoni vazhdoi të zbatonte sanksionet e tij ndaj Teheranit dhe shtoi më shumë dënime.
Negociatat e pafundme mbi JCPOA më pas ngecën dhe përpjekjet për t’i rifilluar ato janë komplikuar nga shtypja e protestave antiqeveritare nga Irani dhe akuzat se Teherani po i dërgon dronë Moskës për luftën e tij në Ukrainë.
“Ndërhyrje armiqësore”
Ryan Costello, drejtor i politikave të Këshillit Kombëtar Iranian-Amerikan (NIAC), një grup me bazë në Uashington që mbron zgjidhje diplomatike, thotë gjithashtu se titujt rreth një ngritjeje ushtarake amerikane në Gjirin Persik janë një “kthim prapa” në epokën e Trump.
Ai shton se, megjithëse administrata Biden pretendon se dëshiron të parandalojë Iranin të sulmojë anijet, Irani mund ta interpretojë këtë veprim si një përpjekje të Uashingtonit për të kapur më lehtë cisternat iraniane.
“Është një koktej i rrezikshëm që po bëhet”, tha Costello.
Irani e ka hedhur poshtë veprimin ushtarak të SHBA-së në Gjirin Persik si ndërhyrje të huaj armiqësore.
“Çfarë lidhje kanë Gjiri Persik, Gjiri i Omanit dhe Oqeani Indian me Amerikën?”, tha zëdhënësi i forcave të armatosura iraniane, gjeneral brigade Abolfazl Shekarchi, transmeton agjencia Tasnim. “Çfarë pune keni këtu?”
Megjithatë, Pentagoni thekson se lëvizjet e fundit dhe vendosja e forcave në rajon janë pjesë e politikës së gjatë amerikane të bashkëpunimit me partnerët me qëllim që të “parandalohet agresioni i mundshëm dhe të mbahen të hapura linjat detare”.
Pjesa më e madhe e naftës botërore kalon përmes Gjirit, me implikime të mëdha për tregun e energjisë dhe ekonominë globale.
Marrëveshja Iran-Saudi
Tensionet e fundit vijnë disa muaj pasi u njoftua se autoritetet e Iranit dhe Arabisë Saudite – kjo e fundit një aleat kryesor i SHBA-së në rajon – kanë rënë dakord të rivendosnin marrëdhëniet në një marrëveshje të ndërmjetësuar nga Pekini dhe të mirëpritur nga Uashingtoni.
Megjithatë, administrata Biden po përpiqet të rikthehet në rajon pasi marrëveshja Teheran-Riad vuri në pikëpyetje rolin e Amerikës në Lindjen e Mesme.
Imad Harb, drejtor i kërkimit në Qendrën Arabe në Uashington DC, thotë se përveç çështjes së linjës detare, Uashingtoni po përpiqet të theksojë angazhimin e tij ndaj rajonit në një mesazh për aleatët dhe kundërshtarët.
“I dërgon një mesazh si Kinës ashtu edhe Rusisë se SHBA-ja është ende shumë e interesuar për atë që po ndodh në Lindjen e Mesme, ajo është ende e shqetësuar për lëvizjet e Iranit dhe ende dëshiron të ndikojë – siç e interpretoj unë – në hegjemoninë në rajon”, tha ai për Al Jazeera-n.
