Me katrahurën ndërtimore, koncepti i qytetit kosovar ka pësuar goditje serioze, saqë vetëm një fije e ndan nga një vendbanim joformal. Megjithëse me vonesë, shoqërisë kosovare i duhet mobilizim për ta ruajtur dhe zhvilluar më tej konceptin e qytetit. Të atij qyteti, të cilin banorët e tij e përjetojnë si të tyre dhe ku mijëra ngrehina betoni nuk kundrohen si agresor ndaj llojit njeri
Shkruan: Bekim Kupina
Banesa ime ka sy e veshë, porse jo “certifikatë të lindjes”. Prej afro një dekade 71 metra katrorë të hapësirës sime të banimit janë ilegale. Kështu së paku trajtohen në aspektin ligjor. Prej atëherë e tash, unë vazhdoj të paguaj tatim për banesën time ilegale, e cila është vetëm njëra në 46 mijë ndërtimet që presin legalizimin në kryeqytetin e Kosovës.
Natyrisht në kuptimin praktik, moslegalizimi i banesës nuk paraqet ndonjë telash, sepse askush nuk të nxjerrë nga aty, përpos faktit që në evidencat komunale je një tatimpagues, porse jo pronar. E nga ana tjetër je i privuar nga mundësia e hipotekimit të saj, kur merr kredi në banka për ta blerë atë.
Sidoqoftë, aty bëhet jetë. Madje më interesante sesa ideja e moslegalizimit të saj. Teksa në shumë shtete diskutohet për legalizim të marihuanës, ne ende debatojmë për legalizimin e strehëve të banimit. Nejse, të dy këto çështje ekzistencialiste janë!
***
I kam njohur fqinjët e katit të tetë, prej faturave të rrymës, ujit apo mirëmbajtjes. Çdo muaj ato përzihen në korridorin e banesës, ndaj aksidentalisht edhe ua kam mësuar emrat secilit.
Nuk përbën problem për autoritetet e kompanive që i sjellin faturat që fqinjët ta dinë edhe shumën e borxheve që kanë për shërbimet komunale apo energjinë elektrike të harxhuar. Pavarësisht se një veprim i tillë i kompanive është joligjor, rezidentët ilegalë janë imunizuar me këtë gjë. Njësoj sikurse me zhurmat gjithandej nga objektet përreth…
Nuk jam adhurues i futbollit, por sa herë që zhvillojnë betejën me top, Shqipëria ose Kosova, rezultatin e marr vesh nga brohoritjet e fqinjëve të mi, me të cilët na ndajnë si nja 4-5 metra distancë nga ndërtesa bri meje.
Kur heshtja mbulon fqinjësinë, tullat e kuqe të objektit vishen nga një tis i hirtë. Ia futën Kosovës, mërmëris më vete…
Kushedi, ata që i kanë miratuar planet urbane ndër vite, ndoshta e kanë pasur parasysh faktin se jeta bëhet e mirë edhe me komshinj.
Ndryshe nuk ka si shpjegohet situata kur pa dashje shndërrohesh në një degustues të erërave të ushqimeve.
Mund të kenë kaluar javë të tëra e të mos kesh futur në gojë lakra me mish, ama duke qenë afër me komshiken kulinarike, të krijohet ndjesia se ha çdo ditë në të njëjtën tryezë me fqinjët.
Kjo përzierje shijesh shkon perfekt me infrastrukturën përcjellëse. Sepse sapo e braktis banesën, rruga me gropa ta jep mundësinë e njëfarë gjimnastike ritmike, po qe se ecën. Në të kundërtën, vetura do të përjetojë seri tërmetesh të vogla për të përfunduar te ndonjëri nga mekanikët e mëhallës me konstatimin epik me një vëzhgim okulistik për prishjen e “jabuçicave”. Ka zgjidhje. Vendosen të reja, porse mekaniku nuk lëshon asnjë dëshmi për to. Ilegal edhe ky! Duke iu shmangur taksës, ai arrin të mbijetojë sa për të mos i marrë udhët e botës për t`ua riparuar veturat gjermanëve.
Por nuk përfundon me kaq. Gërshetimi i ilegalëve merr kuptim kur erën e vajit motorik e sfidon ajo e mandarinave në pemëshitësen afër. E hap një, e ha një flegër, i hedh lëvoret në tokë dhe ta mbushë qesen. Nuk ka emër pemëtorja, por e vendosur në trotuar, e rrethuar me llamarina, ajo tashmë është adresë e pakontestueshme e pemëve e perimeve në çdo stinë. S`ka kuponë fiskalë as kjo. Ilegale!
Pak metra tutje, një shtyllë elektrike pothuajse sa nuk është rritur duke u ujitur vazhdimisht nga pronari i shitores afër saj.
I ngjason një instalacioni artistik, por në esencë nuk ka arritur asnjë pushtet që prej dhjetë vjetësh ta bindë KEDS-in që të njëjtën ta heqë nga rruga.
Pozicioni ilegal i saj është integruar mrekullisht brenda konceptit të të jetuarit në këtë pjesë, ndaj shtylla tashmë ka marrë konotacion të shenjës së komunikacionit. Të gjithë frenojnë, shajnë korporatën e Komunën dhe vazhdojnë siç vazhdon edhe shtylla të jetë po aty.
Të tilla shtylla me tela fare mbi kokat e nxënësve prej vitesh rrezikojnë nxënësit e shkollës “Pavarësia”. Çdo ditë zyrtarë e jozyrtarë që kalojnë andej i shohin ata si të ishin degë pemësh me fruta!
***
Toponimi Lagjja e Spitalit në kryeqytet nga një livadh është transformuar me shpejtësi në një vendbanim kaotik, ku njerëzit ka drojë të sëmuren nga objektet e panumërta. Duke qenë se toponimi ka ekzistuar përpara ndërtimeve, kjo lagje sikur të jetë me fat të parashkruar të lëngojë nga kaosi urban për t`u shndërruar në model të dhunimit të konceptit urban të të jetuarit. Lagje, ku mungesa e sensit estetik ta jep shpesh ndjesinë e të jetuarit në Kandahar.
Trotuare në shërbim të klientëve të një varg marketesh të mëdha, e rrugë në funksion të veturave. Për këmbësorë, as që bëhet llaf…Diçka për çiklistë e nëna me karrocë, ma çfarë ti!
Sallone frizurash, saqë të mbushet mendja se je në ndonjë javë mode. Erë llaku nga salloni “Arabica” dhe foto çasti për t`i përjetësuar kujtimet nga Lagja e Spitalit, ku njerëzit sëmuren, rregullojnë frizurat, blejnë, shesin, presin dhe këqyrin seri!
***
Sakaq në këtë gërshetim pamjesh, domosdoshmërisht shikimi tretet në ndonjërën nga shumëkatëshet ilegale dhe ku fillon jeta e banorëve të njërit ndër shtetet më të reja në planet dhe të cilët që në nisje vetvetiu akomodohen brenda konceptit “ilegal”.
Duke u mishëruar me këtë koncept linja dalluese ndërmjet legales dhe ilegales është tëhuajësuar fare. Aq është relativizuar, saqë nuk mbahet mend që të jetë ngritur së paku një zë që të ketë kërkuar legalizimin e objekteve pa leje. Sot kur jemi të rrethuar ngado me to, termi “ilegal” është bërë një me kontekstin kulturor tonin. Teksa ende nuk ka marrë fund lufta politike kundrejt strukturave ilegale në veri të vendit, shoqëria kosovare po përballet edhe me ilegalitetin e brendshëm, në orbitën e të cilit lëviz vetëdijshëm. Gjithnjë duke ndërtuar një kompromis me të cilin u synua dhe u arrit suprimimi i ligjshmërisë, duke e vendosur shtetin para aktit të kryer.
Ndaj, sot, ky shtet përballet me afro 400 mijë ndërtime pa leje, para dhe pas luftës që u bënë para syve tanë.
Me katrahurën ndërtimore, koncepti i qytetit kosovar ka pësuar goditje serioze, saqë vetëm një fije e ndan nga një vendbanim joformal.
Prandaj, megjithëse me vonesë, shoqërisë kosovare i duhet mobilizim për ta ruajtur dhe zhvilluar më tej konceptin e qytetit.
Të atij qyteti, të cilin banorët e tij e përjetojnë si të tyre dhe ku mijëra ngrehina betoni nuk kundrohen si agresor ndaj llojit njeri.
