Udhëheqësit e Afrikës Perëndimore thanë në fund të kësaj jave se të gjitha opsionet, përfshirë përdorimin e forcës, mbetën të hapura për të “rivendosur rendin kushtetues” në Niger pas një grusht shteti ushtarak të 26 korrikut dhe urdhëruan aktivizimin e forcave të tyre rezervë.
Kjo u bë e ditur pas një takimi në kryeqytetin nigerian, Abuja, ku ishin të pranishëm përfaqësues të 15 vendeve të Komunitetit Ekonomik të Shteteve të Afrikës Perëndimore (ECOWAS). Është një takim i jashtëzakonshëm që synon të bie dakord për një përgjigje ndaj marrjes së pushtetit nga ushtria në Niger dhe refuzimit të ushtrisë për të lejuar kthimin e autoriteteve demokratike.
“Organizata rajonale do të përdorë diplomacinë dhe mjetet politike të komunikimit për sa kohë që të jetë e mundur për të zgjidhur situatën në Niger. Ata dërguan gjithashtu një delegacion, së bashku me përfaqësuesit e Bashkimit Afrikan (AU) dhe Kombeve të Bashkuara (OKB) në Niamey për t’i thënë qartë juntës ushtarake se ajo duhet të japë dorëheqjen dhe të lejojë vendosjen e rendit kushtetues”, tha Alex Vines, Drejtor i Programit të Afrikës të Chatham House që nga viti 2002.
Vines ka një përvojë të gjatë angazhimi në vendet afrikane, pasi ai ishte President i Panelit të Ekspertëve të OKB-së për Bregun e Fildishtë nga viti 2005 deri në 2007, dhe para kësaj ai ishte anëtar i atij paneli për Liberinë nga viti 2001 deri në 2003. Ai ishte i angazhuar, qoftë nga OKB-ja apo organizata të tjera qeveritare apo joqeveritare në Nigeri, Mozambik, Gana, Angola…
Varfëria, shkretëtira, ISIL…
Vendi i Afrikës Perëndimore i Nigerit ka një sipërfaqe prej 1.27 milion kilometra katrorë, që është pak më pak se zona e kombinuar e Francës, Spanjës dhe Italisë. Por problemi është se 80 për qind e asaj zone është pjesë e shkretëtirës më të madhe në botë – Saharasë.
Një problem tjetër i Nigerit është historia e gjatë koloniale e shfrytëzimit, dhe më pas fakti që është pa dalje në det pasi është i rrethuar nga Libia, Çadi, Nigeria, Benini, Burkina Faso, Mali dhe Algjeria.
Është një vend me mbizotërim mysliman, me rreth 25 milionë njerëz që jetojnë kryesisht në zonat rurale në jug dhe perëndim. Është një nga vendet më të varfra në botë, ka thatësira të shpeshta dhe ekonomia bazohet kryesisht në bujqësi dhe eksport të lëndëve të para si uraniumi, një material shumë i nevojshëm për termocentralet bërthamore.
Përveç thatësirës, shkretëtirës, historisë koloniale, faktit që nuk ka dalje në det, probleme janë edhe grupet e shumta të armatosura, rebelët dhe shkalla e lartë e lindshmërisë që çon në një rritje të madhe të numrit të banorëve.
Nigeri ishte një koloni franceze për një kohë të gjatë deri më 11 korrik 1960, kur ata vendosën të ndaheshin nga komuniteti francez dhe shpallën pavarësinë e plotë më 3 gusht 1960. Që atëherë e deri më sot ka pasur republika të njëpasnjëshme, administrata civile, regjime ushtarake…
Edhe pse është i pavarur nga Franca, ky vend evropian ka ende 1500 ushtarë dhe një bazë ushtarake franceze. Lidhja e madhe mes këtyre dy vendeve është pikërisht për shkak të uraniumit të lartpërmendur – Franca e siguron 17 për qind të uraniumit për 58 termocentralet e saj bërthamore nga Nigeri. U përmend më herët se pesë për qind e uraniumit në botë ndodhet pikërisht në Niger…
Problemet e juntave të tjera
Vines pajtohet se ky është një problem për Francën, por që Parisi mund t’i drejtohet lehtësisht burimeve të tjera të furnizimit me uranium, si Australia, Kanadaja, Kazakistani.
Një faktor për të cilin shumë kanë frikë është paqëndrueshmëria e rajonit të Afrikës Perëndimore për shkak të pranisë së grupeve të shumta të armatosura, rebelëve që përfitojnë nga dobësitë e autoriteteve lokale dhe bëhen më të fortë. Njëri prej tyre është një degë e grupit të armatosur ISIL.
Nëse do të kishte një reagim nga forcat e vendeve të ECOWAS-it, disa spekulojnë se mund të ketë një luftë më të madhe në Afrikë, me një numër të madh të vdekurish dhe miliona refugjatë që do të shkonin në një numër të madh drejt veriut, drejt Evropës.
“Kjo nuk ka gjasa që junta ushtarake në Burkina Faso dhe Mali të ketë probleme të mëdha dhe kjo krizë është frenuar. Por, nëse grushti i shtetit në Niger ka sukses, atëherë mund të jetë shkaku i braktisjes së angazhimit për rikthimin e administratës civile në Mali dhe Burkina Faso”, thotë Vines.
Ajo që është më shqetësuese është rritja e ndikimit rus në rajon. Mediat dhe agjencitë botërore transmetojnë pamjet e trengjyrëshve rusë në rrugët e qytetit të Nigerit, në shenjë mbështetjeje për qeverinë e re ushtarake.
“Vagneri rus (formacioni paraushtarak privat) është shumë aktiv në vendet fqinje të Libisë dhe Malit dhe Rusia po përpiqet në çdo mënyrë të rrisë praninë e saj në Burkina Faso. Lideri i Juntës nga Burkina u pa në Kremlin në samitin e dytë ruso-afrikan dhe u pa edhe në festën vjetore të Ditës së Marinës Ruse në Shën Petersburg”, thekson Vines.
Sipas tij, Rusia nuk ka qenë veçanërisht aktive në Niger, por janë “trollët” e saj, të cilët dërgojnë lajme të rreme dhe ndikojnë te njerëzit.
“Dikush po shpërndante flamujt e përmendur rusë në Niger dhe u përdor për të krijuar ndjenja antiperëndimore në mesin e protestuesve”.
Kriza e Sahelit
Pas grushtit të shtetit në Niger, autorë të shumtë deklaruan se deri në fund të korrikut të këtij viti, ky vend konsiderohej si ‘kalaja e fundit e demokracisë’ në rajonin e Sahelit, një rajon që shtrihet midis Saharasë në veri dhe savanës sudaneze në jug dhe nga Atlantiku në perëndim deri në Detin e Kuq në lindje.
Ai kalon nëpër Senegal, Mauritani, Mali, Burkina Faso, Algjeri, Niger, Nigeri, Kamerun, Republikën e Afrikës Qendrore, Çad, Sudan, Sudanin e Jugut, Eritre dhe Etiopi.
“Është e vërtetë që Nigeri ka qenë më properëndimor se fqinjët e tij, por nuk do të pajtohesha që i gjithë Saheli është në krizë – për shembull, Mauritania nuk është. Organi rajonal ECOWAS beson se linja duhet të tërhiqet kur bëhet fjalë për grushtin e shtetit në Niger. Ka shumë të dhëna, analiza të shumta, që banorët e rajonit nuk duan të klasifikohen në asnjë anë, por duan demokraci, jo autokraci”, nënvizon eksperti i Chatham House.
Në fund e pyetëm: A ka mundësi për ndërhyrje ushtarake të huaja, si në Niger ashtu edhe në të gjithë rajonin dhe si e parashikon ai zhvillimin e situatës.
“Ndërhyrja ushtarake është ende një mundësi reale, por ECOWAS aktualisht po përdor diplomacinë dhe sanksionet si instrumentin kryesor për të bindur juntën në Niamey se ajo duhet të tërhiqet dhe të rivendosë rendin kushtetues të vendit,” përgjigjet Vines.
