Mbaj mend nofkën e parë që më patën ngjitur fëmijët e lagjes: «gjirafa». Kishin të drejtë – isha rritur shpejt dhe shumë. Ky fakt u bë më se i dukshëm rreth moshës 6 vjeç. Në trupin tim, pjesa më e harlisur ishte qafa. M’u zgjat në një mënyrë të pakontrollueshme, aq sa meritova edhe një nofkë të dytë: «qafëlejleke». Nëse për dikë tjetër mund të thuhej «i tejkalonte shokët me një kokë-lartësi», rastit tim i përshtatej shprehja: «ishte një qafë më e gjatë se moshatarët».
Kur kërkohej ndonjë objekt i humbur nëpër shtëpi, më luteshin: «a e zgjat dot qafën për të parë mbi dollap?»; kur dilnim shëtitje, babi më porosiste: «mbaje qafën drejt!»; kur bënte ftohtë, merakoseshin: «mbështille atë qafë se do të sëmuresh»; kur betohesha për diçka, thoja: «pres qafën time!»; kur ia sillja në majë të hundës teta Itës, më paralajmëronte: «po të kruhet qafa, më duket»…
Ditën që linda, pamja e qafës sime i pati vënë në siklet mamitë e maternitetit.
– Pupupu, si i varet koka! – qe shprehur të nesërmen njëra prej tyre, ndërsa më çonin te dhoma e sime mëje për vaktin e radhës.
– Do ta ketë qafën me cen, – i pati vënë kapakun kolegia, me zë të lartë.
– Qyqja! Ç’i ka qafa gocës?! – qe shqetësuar ime më.
– Hiç, mi, asgjë! – dhe më patën lëshuar nxitimthi në krahët e saj që të më vinte në gji.
Për shkak të atyre fjalëve, gjer sa mbusha një vjeç, çdo vizitë në konsultore mbyllej ritualisht me pyetjen e ankthshme të sime mëje: «a e ka qafën në rregull, doktor?»
– Zonja Markarian, qafa e vajzës suaj po zhvillohet normalisht, – i përgjigjej, durimmadh, doktor Zyma.
Me kalimin e viteve m’u bë shprehi të ecja me qafën të përkulur lehtësisht mënjanë. Sikur të druhesha se, po ta mbaja drejt, do të përplasja ballin në traun e ndonjë postblloku të tejdukshëm që mund të më priste rrugën pa pritur e pa kujtuar. Të qënit fëmi shtatlartë më krijonte koklavitje sa të padëshirueshme aq edhe të paparashikueshme. Burimi i «problemit» ishte mospërputhja e trupit me moshën. Të nisur nga gjatësia, njerëzit më përfytyronin më të moshuar seç isha në të vërtetë e prisnin nga unë bëma prej të rriture.
– Gati për t’u fryrë qirinjve? – pyeti ime më tek vinte ëmbëlsirën në mes të tryezës.
– Njëëë, … dyyyy, … tre! – mora hov dhe i shuajta që të gjashtë, me një frymë.
Si çdo vit, edhe 6-vjetorin po e festoja në plazhin e Durrësit.
Pushimet verore i fillonim më 15 qershor dhe i mbaronim më 29 a 30 gusht. Gjashtë javët e para qëndronim në një nga shtëpitë përtej hekurudhës, në një dhomë të zënë me qera. Unë, im vëlla, ime më e teta Ita. (Im atë që punonte gjer në fund të korrikut, kalonte me ne veç fundjavët.) Çdo mëngjes, së bashku me familje të tjera pushuesish, kapërcenim shinat dhe zbrisnim në breg të detit.
Ca nga qejfi që po shkonim në plazh e ca sepse rruga ishte e tatëpjetë, askush nga fëmijët s’bënte naze për të ecur. As edhe më të vegjëlit. Kështu, karroca e gjerë me 4 rrota ku bënte gjumin e drekës im vëlla shërbente si mjet transporti kolektiv për çadrat, trastat me ushqime, peshqirët, kamardaret, topat dhe lodrat plastike. Në kthim, karroca merrte pamjen e një mikrobusi me çati të hapur. Brenda zinin vend të miturit. Katër a pesë njëherësh, rrasur e ngjeshur si simite në një shportë pikniku.
Fëmijët më të rritur, ndër të cilët edhe unë, të lodhur nga vapa e të shkurajuar nga e përpjeta, vareshin anëve të saj me një këmbë mbi rrotat. E lidhur si rimorkio pas një biçiklete që e shtynte njëri nga baballarët më të fortë të grupit, karroca mund të mbartte-tërhiqte gjer në 9 pasagjerë. Herën e vetme që u tejkalua ky numër, gomat e rrotave u bënë petë dhe karroca frenoi me kuisje si një mushkë e sfilitur që po nxirrte gërjen e fundit.
Pjesa e dytë e pushimeve ishte më e këndshmja. E kalonim tek «Apollonia» ose te «Hekurudha», në njërën nga vilat buzë detit. Lamtumirë vajtje-ardhje të përditshme më këmbë! Apartamenti që na caktonin ishte pothuajse gjithmonë në katin përdhes. Me t’u zgjuar, kapërceja parmakun e ballkonit dhe, hop, gjendesha mbi rërën e nxehtë sa hap e mbyll sytë.
Veprimi i parë i tim eti pasi merrnim në dorëzim çelësat ishte spërkatja e dhomës me një pompë të vogël të mbushur me «Flebol» për të luftuar mizat dhe mushkonjat. Pas trajtimit, dyert dhe dritarja duhej të qëndronin të mbyllura për të paktën një gjysmë ore.
– Më e mira do të ishte një orë, – shpjegonte babi dhe na shkelte syrin duke treguar me kokë mamin që kishte ngut «të ftillonte punët» sa më parë.
Detyra e saj kryesore ishte krijimi i krevatit të madh. Bashkonte dy dyshekë me njëri-tjetrin duke i qepur në mes me spango të dyllosur, të kaluar në një gjilpërë të gjatë si shtizë, pastaj afronte dy susta teke. Kështu, nga katër susta e katër dyshekë që gjenim në ardhje, dhoma pajisej me një krevat çift për prindërit dhe dy shtretër për ne fëmijët.
Pasi shtronte çarçafët dhe u vinte këllëfët jastëkëve, merrej me aneksin e vogël që shërbente si kuzhinë dhe përmbante 2 orendi jetësore: një dollap me tel dhe një furnellë me vajguri. Ndërkohë që mami zbrazte çantat e valixhet dhe apartamenti merrte pak e nga pak pamjen e një banese pushimi të rehatshme, unë e babi shkonim të bënim pazaret.
Ushqimorja, dyqani i bukës dhe Bulmetorja ndodheshin në një godinë të rrumbullakët; pak më tutje furra e pjekjes, dyqani i Fruta-Perimeve të cilit i bënin konkurencë fshatarët e zonës që sillnin prodhime të freskëta dhe Posta. Në anën tjetër të rrugës një kinkaleri e vogël, një shitës akulloresh dhe dyqani «Artikuj Plazhi».
Pas fikjes së qirinjve, urimeve, puthjeve e përqafimeve të rastit, iu futa hapjes së dhuratave. Më të shumtën e herëve ishin lodra plazhi: kovë, lopatë, krehër, vaditëse dhe kallëpe rëre.
– A po të pëlqejnë sandalet? – më pyeti teta Ita e m’i afroi te këmbët që t’i mbathja.
Ishin një palë sandale të kuqe plastike me xixa që i kisha parë në vitrinë sapo kishim mbërritur në Shkozet. Ma kishte gjetur zemrën!
– Ja dhe balena për të notuar, se s’je më e vogël që të përdorësh kamardare, – deklamoi babi. – E fryjmë nesër.
– Provoje përparësen, – më ftoi mami tek më shpaloste përpara syve një përparëse të re kopshti, të bardhë borë.
– Përparëse?! – u çudita, ngaqë prisja ndonjë fustan veror me rripa e me fjongo.
– E vjetshmja të rri e vogël. Kishte edhe ca njolla që s’i hiqja dot, – u shfajësua ajo.
Te supani i kishte qëndisur tri dallëndyshe mbi një pentagram të lulëzuar. Më qëndiste dallëndyshe ku të mundte! Në jakat e bluzave, mbi xhepat e fustanëve, në të përparmet e trikove, në ballinat e kapuçave, në frudhat e sarafaneve dhe në shamijat e dorës. Një dallëndyshe…, dy dallëndyshe…, shumë dallëndyshe! Me punë kryq, me punë shkop, me hoje, me mbushje, me punë rokoko.
– Për bukuri të rrika përparsja! – më përgëzuan.
– Hiqe tani që ta kesh të pastër për në shtator, – u kujdes teta Ita.
Do të kthehesha në kopsht për vitin e fundit. Verën e ardhshme, me siguri, dikush do të më dhuronte përparësen e zezë të shkollës, në jakën e bardhë të së cilës ime më do të qëndiste dallëndyshe të tjera…
Kopshti numër 36, një godinë dykatëshe me një portë të rëndë druri, ndodhej afër Maternitetit dhe konsultores së doktor Zymës – diku mes gjimnazit «Sami Frashëri» dhe stacionit të trenit. Në ndryshim nga kopshti numër 4 që ishte vetëm 200 metra larg Selvisë, rruga gjer në kopshtin e ri më merrte rreth 20 minuta më këmbë.
Dita e parë e kthimit në kopsht pas pushimeve merrrte përmasat e një feste familjare. Ngriheshin të gjithë që pa gdhirë, secili me detyrën e vet. Teta Ita më përgatiste mëngjesin dhe shportën e vogël ngjyrë gurkali. Meqenëse shkoja në një kopsht pa drekë, paguren me ujë dhe frutën i merrja nga shtëpia.
Mami më ndihmonte të vishja përparësen ende të ngrohtë nga hekurosja, rihekurosja dhe ri-rihekurosja. Pastaj më vinte në xhep shaminë e dorës të ngrirë me niseshte, palat e së cilës ishin po aq të mprehta sa dhe tehu i një thike. Babi, i veshur e i mbathur spic, më shoqëronte për dore gjer te pragu i kopshtit. E bënte vetëm ditën e parë. Ditët e tjera shkoja e vija vetë, sëbashku me dy shoqe të lagjes më të vogla se unë.
– Qyqja?! Paska hyrë përparsja në ujë! – briti ime më duke ndukur faqet.
Kyçet e duarve me dilnin nja 5 centimetra jashtë mbërthesës së mëngëve.
– Joo, mi! Është rritur goca! – ia ktheu teta Ita me ngazëllim.
Nuk gabohej. Në ata 2 muaj pas ditëlindjes kisha vazhduar të hidhja shtat e qafa më qe harlisur edhe më keq.
– Më mirë pa uniformë se sa këtë përparëse me mëngët treçerek! – vendosi mami.
– Hë, se nuk i zgjat shumë krahët, – u rrek ta qetësonte teta Ita.
– Jo, jo! Le të shkojë me fustan sot, se po dal t’i blej një më të madhe.
Atë natë ime më ndejti zgjuar gjer në orët e para të mëngjesit për të më qëndisur mbi supanin e përparëses së sapoblerë një familje të tërë dallëndyshesh. Mëngët ishin shumë më të gjata se krahët e mi, por nuk ia shkurtoi. Nuk i bëri as palën. Veç i qepi te beli një llastik që më ndihmonte ta ngrija fundin e përparëses për t’ia përshtatur gjatësisë sime.
Nga mesi i tetorit, shoqeve të mia u ra lija e dhenve e nuk erdhën në kopsht për rreth dy javë. Liria ime ishte e plotë! Rezultati i menjëhershëm qe ndryshimi i itinerarit të kthimit, pa drojtjen se do të më qortonin nënat e tyre që m’i kishin besuar si më e madhe që isha. Në vend që të merrja shkurtoret e rrugicave, kaloja nga bulevardi.
Së pari ndaloja te Teatri i Kukullave për të parë afishet e spektakleve, më pas te këndi i lodrave mbrapa MAPO-s për të hipur në barkat lëkundëse. Q’andej te reklamat e filmave në Rrugën e Barrikadave e pastaj në dyqanin me artikuj sportivë ku admiroja një palë patina me kushineta. Përpara se të kthehesha në shtëpi, ndaloja te Pazari i Ri për të blerë ndonjë kaush me hide dhe së fundi, në mënyrë të pashmangshme, një xhiro nga shkolla «Kongresi i Përmetit» ku, shtatorin e ardhshëm, do të filloja klasën e parë.
E përfytyroja veten të ulur në bangën e fundit (për shkak të shtatlartësisë) duke lexuar abetaren. Sa e gjatë pritja për të mbushur 7 vjeç! Shtyja kangjellat dhe kundroja godinën qendrore. Nga dritaret e katit të tretë duhej të shihej çatia jonë. Shkollën e rrethonte një oborr i madh i mbjellur me pisha të larta, muri i të cilit arrinte gjer në buzë të trotuarit përballë Selvisë. Pra, as 150 metra larg shtëpisë sime. Ç’padurim!
– Goca për shkollë, shkon akoma në kopsht! – dëgjova prapa kurrizit.
Ishte një zë djali.
– Hi, hi, hiiii! – u skërmit një tjetër.
– Goca për shkollë!
– Goca për shkollë!
– Goca për shkollë, shkon akoma në kopsht! – përsëriti i pari duke më treguar me gisht.
Ishin katër djem me përparëse shkolle dhe çantat në dorë. Më kishin vënë në mes e zgërdhiheshin. Më e gjatë se ata të gjithë, isha e vetmja e veshur me përparëse kopshti.
– Iiiiiih, goca për shkollë shkon akoma në kopsht!
– Go-ca-për-shko-llë! Go-ca-për-shko-llë! – nisën të thërrisnin në kor duke ritmuar fjalët me përplasjen e këmbëve.
– Jam 6 vjeç e 2 muaj!! – iu çorra, e skuqur gjer në sqep të dallëndysheve.
– Hahahahaaaaa!
– O ngelse!
– Askush nuk ngel në kopsht, o torollak! – iu përgjigja e fyer.
– Ngelsja, ngelsja, ngelsja!! – oshëtinte rrugica.
E pamundur t’u bëja ballë. Vrapova në shtëpi me lot ndër sy duke iu betuar vetes se s’do të kaloja më kurrë pranë shkollës. Por s’e mbajta premtimin. Të nesërmen, këmbët më shtynë drejt saj në mënyrë të pavetëdishme.
– Goca për shkollë, shkon akoma në kopsht! Iiiiiiih! – dëgjova thirrjen inatçore.
– Go-ca-për-shko-llë! Go-ca-për-shko-llë! – rrokjemonin në grup e më tregonin me gisht.
– Ngelsja e kopshtit!
E përsëri nuk e mbajta premtimin. Të pasnesërmen, të pas-pasnesërmen, të pas-pas-pasnesërmen e kështu me radhë, për dhjetë ditë rresht, këmbët më shtynin vetiu përpara kangjellave të shkollës për të soditur godinën qendrore e përfytyruar ditën kur do të isha nxënëse në njërën nga klasat e saj.
– Gocapërshkollakoman’kopsht!
– Hi, hi, hiii!!
– Më ngjitën edhe një nofkë tjetër, – i tregova një mëngjes sime mëje.
– Ëëëë?!
– Gcprshkllkmn’kpsht…
– S’kuptova gjë. Krih flokët tani.
– Nuk shkoj më në kopsht!
– E pseee?!!
– Më quajnë ngelse, se jam tepër e madhe.
– Qyqja?! … Na, merre shportën, se do të bëhesh vonë.
– Nuk shkoj më në kopsht, – përsërita dhe hoqa përparësen.
– E çoj unë gocën, – propozoi teta Ita.
– Jo!
– Ke frikë nga lija e dhenve?
– Jo!
– Epo mirë, rri atëherë, ç’të them unë? – vendosi mami.
– S’mbahet kjo në shtëpi gjithë ditën! – u hodh teta Ita. – Të han shpirtin me pyetje…
I vetmi që u gëzua ishte im vëlla 2-vjeçar, por vota e tij s’kishte vlerë. Për më tepër, as emrin s’arrinte të ma shqiptonte siç duhej. Më thërriste Dea.
– Hajde, ikim tani, se shkoi ora nëntë, – m’u lut mami dhe më tërhoqi nga dora.
– Jo! S’më çoni dot me zor!
Në drekë, sapo u kthye nga puna, ia treguan ngjarjen edhe babit.
– Qafën drejt, akçigës! – më këshilloi ai qetësisht.
S’e mora vesh nëse ma thoshte për të më dhënë zemër që t’u bëja ballë djemve torollakë, mamit e teta Itës, apo të gjithëve bashkë. Në fund të ditës, pa më bërë pyetje të tjera, këshilli familjar e pranoi vendimin tim. Mund të rrija në shtëpi sa të ma kishte qejfi. Veç, ama, s’duhet të ngurroja të rikthehesha në kopsht sapo të më merrte malli për kujdestaret, lojërat dhe shoqet.
– Urraaaa!!!!
Dy javë më vonë, e veshur me përparësen e zezë me jakë të bardhë të qëndisur me fiston dhe nga një dallëndyshe në çdo cep, kapërceva pragun e shkollës fillore «Misto Mame». Zysh Violeta Nini, një nga mikeshat e sime mëje që jepte mësim në klasë të parë, kishte pranuar të më merrte si dëgjuese.
Ishte fillim nëntori.
© A.M. E enjte, 4 korrik 2019
/aktoretshqiptare.info
